Д.Амарбаясгалан: УИХ-ын гишүүддээ итгэлтэй байгаа

       ЗГХЭГ-ын дарга Д.Амарбаясгалангаас Үндсэн хуульд оруулах өөрчлөлт болоод Төсвийн тодотголын талаар дараах тодруулгыг авлаа.

-УИХ-ын гишүүд тойрогтоо ажиллаж, Үндсэн хуульд оруулах өөрчлөлтийн төслийг танилцуулаад ирсэн. Энэ асуудал дээр намын бүлгүүд яг эцэслэн тохиролцож чадсан уу. Ард түмний хандлага ямар байгаа вэ?

-Намын бүлгүүд өнөөдөр/өчигдөр/ Үндсэн хуулийн өөрчлөлтийн гуравдугаар хэлэлцүүлгийн өмнөх хурлаа хийж байна. Мэдээж хэрэг парламентын гишүүдийн тоог нэмэх асуудалд ард иргэдэд шууд утгаараа таалагдахгүй зүйл байгаа. Гэхдээ үүнийг ойлгож, энэ өөрчлөлт хэрэгтэй гэж үзэж байгаа хэсэг нь нарийн ойлголт авсан учраас дэмжиж байгаа дүр зураг байна.

Нэг ёсондоо энгийнээр хэлбэл, өнөөдрийн байдлыг эм уух байдлаар аргацаагаад явах уу, эсвэл мэс засал хийгээд анагаагаад цааш явах уу гэдэг сонголт дээр ирж байгаа цаг үе гэж ойлгож болно. Тэртээ 1992 оны өөрчлөлт шинэчлэлт бол тухайн үед социалист нийгмээс олон намын тогтолцоотой, ардчилсан, чөлөөт эдийн засгийн зах зээлийн нийгэм рүү шилжсэн шилжилт байсан. өнгөрсөн 30 жилийн хугацаа бол шилжилтийн цаг хугацаа, гарсан алдаа дутагдал болгоныг цаашдаа бид хараад суух уу, өөрчлөөд явах уу гэдгийг бодож энэ төслийг Засгийн газраас өргөн барьсан.

УИХ-ын гишүүд ч гэсэн энэ агуулгыг бодож асуудалд хандана гэдэгт бүрэн итгэлтэй байгаа юм. Бид өмнө нь олон жишээг дурдаж ирсэн. Дан ганц мажоритар тогтолцоо эрх мэдлийн маш их төвлөрөл бий болчихсон 76 гишүүнтэй. Тэр 76 гишүүн нь сүүлдээ 76 Ерөнхий сайд, дарга болж хувирсан энэ тогтолцоог л өөрчлөх үү, үгүй юу гэсэн зааг дээр ирээд байна. МАН-ын бүлэг эхний хоёр хэлэлцүүлэг дээр тоог нэмэх, тогтолцоог өөрчлөх нь зүйтэй. Гагцхүү ард түмэнтэйгээ ярилцаж, ойлгуулах нь зүйтэй гэсэн байр сууриар хандаж ирсэн.

-Үндсэн хуульд оруулах өөрчлөлт дээр Засгийн газрын гишүүд эсрэг, тэсрэг байр суурьтай байна. Тухайлбал, Ц.Даваасүрэн сайд үүнийгээ мэдэгдсэн. Танхимынхаа бодлогыг сөрсөн Засгийн газрын гишүүддээ хариуцлага ярих уу?

-Мэдээж УИХ-ын гишүүдийн хараат бусаар саналаа өгөх эрхэнд аль аль талаасаа хандахад зохимжгүй. Гэхдээ Засгийн газар гэдэг бол нэг кабинет. Бодлого гаргаад ажиллаж байна. Энэ кабинетын гишүүд ардчиллын зарчмаар л ажиллана. Олонхынхоо гаргасан шийдвэрийг цөөнх нь дагаж мөрдөх ёстой. Цөөнхийнхөө саналыг мэдээж олонх нь харгалзан үзэж байх учиртай. Гэхдээ эцсийн үр дүн хараахан гараагүй байна. Маргааш/өнөөдөр/ буюу тавдугаар сарын 31-ний өдөр Их хурлын чуулган хуралдаж Үндсэн хуулийн гуравдугаар хэлэлцүүлэг хэлэлцэгдэнэ. Эцсийн дүн гарсны дараа эдгээр асуудлууд ямар түвшинд яригдах вэ гэдэг нь ойлгомжтой болох байх.

-Нэг танхим болж, ойлголцож ажиллаж чадахгүй байна гэсэн үг үү?

-УИХ-ын гишүүдийн хараат бус байх байдал их чухал. Түүнд нь аль аль талаасаа хүндэтгэлтэй хандах ёстой. Харин Засгийн газрын гишүүний хувьд Засгийн газрынхаа л бодлого, шийдвэрийг дагаж, мөрдөж байх зарчимтай.

-Дагаж, мөрдөхгүй байгаа Засгийн газрынхаа гишүүнийг яах вэ?

-Эцсийн үр дүн гараагүй байхад би юм ярих нь илүүц байх гэж бодож байна.

-Сангуудын мэдээлэл ил болж, улстөрчид л тэдгээрийг авчихсан нь харагдаж байна. Гэтэл гишүүдийн тоог нэмэхээр улам олуулаа болоод идэж уух нь гэсэн зүйлийг хүмүүс ярьж байгаа?

-Тоо нэмж байгаа асуудлыг өнөөдрийн байгаа асуудлаар харах боломжгүй юм. Өнөөдөр би, тэр хэн бэ гэдгээ бодоод асуудалд хандах юм бол ямар ч өөрчлөлт, шинэчлэлт энэ нийгэмд болохгүй гэсэн үг. Үүссэн нөхцөл байдлыг би түрүүн эм уугаад аргацаах уу, мэс засал хийж эдгэх үү гэсэн сонголт дээр ирснийг хэлсэн. Нийгмийг бухимдуулсан, ард иргэдэд итгэлтэй амьдрах итгэл хомс болж байгаа энэ цаг үеийг бид зоригтой өөрчлөлт, шинэчлэлийг хийгээд магадгүй дараагийн түвшний хувьсгалыг хийгээд явах нь чухал юм уу гэдэг дээр улстөрчид анхаарч харах ёстой. Энд хэн нэгэн улстөрчийн болон улс төрийн намын эрх ашиг байж болохгүй. Үүнээс цаашаа бид өөрчлөлт, шинэчлэлд бэлэн, 21 дүгээр зууны хандлага, соёл ухамсартай улс төр, нийгмийг бүтээхийн төлөө л бид ажиллах ёстой. Үүний төлөө ч МАН зорьж ажиллаж байгаа.

-Төсвийн тодотгол хийхээр болсон дээр тайлбар өгнө үү?

-Төсвийн тодотголтой холбоотой асуудалд МАН-ын бүлгийн хурлын дараа тодорхой мэдээлэл өгнө. Өнөөдөр/өчигдөр/ бүлгийн хурлаар эцэслэн шийдвэрлэнэ.

-Төрийн хэмнэлтийн тухай хуулиар Онцгой байдлын газрын алба хаагчдын урамшууллыг өгч чадахгүй байна гэдэг асуудал яригдаж байна. Үүнийг яаж зохицуулах юм бэ?

-Төрийн хэмнэлтийн хууль цар тахлаас болж эдийн засаг хумигдсан үед бий болсон ойлголт. Энэ хууль гарснаараа өндөр ач холбогдол өгснийг иргэд маань мэдэж байгаа. Хоёр жилийн хугацаанд гурав орчим их наяд төгрөгийг хэмнэж чадсан үзүүлэлт гарсан. Харин энэ хууль цаашдаа яг энэ байдлаараа цаашаа үргэлжлэх үү, үгүй юу гэдэг асуудал яригдаж байна. Яагаад гэхээр шийдэж байх ёстой маш олон асуудал энэ хуулиар хаагдаж байгаа асуудал маш ихээр яригдаж байгаа.

Тиймээс Засгийн газрын зүгээс эдгээр саналуудыг нэгтгээд энэ хаврын чуулганаар багтааж Төрийн хэмнэлтийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулъя. Зайлшгүй хийх ёстой асуудлаа хэмнэлтийн хууль яриад хийхгүй байж болохгүй гэж үзсэн. Амьдрал дээр маш олон жишээ гарч байна. Аймгийн боловсролын газрын машиныг энэ хуулиар хураачихсан. Гэтэл суманд очиж, боловсролын үйлчилгээ үзүүлэх, сургалт, ур чадварыг дээшлүүлэх арга хэмжээ авч чадахаа больсон. Ийм зүйл олноор гарч байгаа учраас тэдгээрийг арилгая. Харин эсрэгээрээ хэмнэж болдог нь тодорхой болсон баяр, ёслол, хүлээн авалт, амралт зугаалга зэргийг зааглана. Төр хийж байх ёстой юмаа цаг алдалгүй хийнэ. 

-Төрийн өмчит компаниудын ТУЗ-ыг татан буулгах, багасгах асуудлыг яриад нэлээд удсан. Гэтэл Эрдэнэс Монгол компанийн охин компани болох Тавантолгой түлш компанийн ТУЗ одоог хүртэл ажилласаар байгаа гэсэн гомдол ирсэн. Энэ асуудлыг хэрхэх вэ?

-Үүнийг хэрэгжүүлэх нь Эрдэнэс Монгол, түүний охин компани болох Эрдэнэс Тавантолгойн удирдлагуудын асуудал. Чухам яагаад үүнийг хэрэгжүүлэхгүй байгааг эдгээр компанийн удирдлагуудаас тодруулах нь зүйтэй байх.