Б.Орхон: Зээлжих зэрэглэл тогтвортой, өндөр байх нь хөрөнгө оруулагчдыг татахаас гадна зээлийн хүүг багасгах ач холбогдолтой


8-р сарын 1
9 цаг 19 минут

     Олон улс судлаач, эдийн засгийн ухааны доктор Б.Орхонтой Монгол Улсын зээлжих зэрэглэл болоод цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.

-Монгол Улсын зээлжих зэрэглэлийн үнэлгээг “B”, төлөвийг “Тогтвортой” гэх хэвээр үлдээжээ. Ямар газраас энэхүү үнэлгээг гарган зарлав?

-Олон улсын хамгийн нэр хүндтэй "Эс энд Пи" агентлаг Монгол Улсын зээлжих зэрэглэлийн үнэлгээг “B”, төлөвийг “Тогтвортой” хэвээр үлдээснээ энэ сарын 27-ны өдөр зарлалаа. Тус байгууллагаас Монгол Улсын эдийн засаг 2023 онд 5.5 хувиар өсөх тооцоолол гаргасан байна лээ. Өөрөөр хэлбэл Монгол Улсын эдийн засгийн хэтийн төлөв сайн байна гэж үзэж байна гэсэн үг. Уул уурхайн салбар дах гадаадын шууд хөрөнгө оруулалтын нөлөөгөөр бодит ДНБ 2026 он хүртэл жилд дунджаар зургаа орчим хувиар өснө гэж гаргаж. Эдийн засагч хүний хувьд үүнтэй санал нэг байгаа.

-Зээлжих зэрэглэл “B” төлөвт тогтвортой байна гэдэг улсын эдийн засагт ямар нөлөө үзүүлэх бол?

-Санхүүгийн зах зээл хөгжиж хөрөнгө оруулалтын олон боломж бий болсноор зээлжих зэрэглэлийг тогтоох нь чухал асуудал болсон. Учир нь зээлжих зэрэглэлийг зээл эргэн төлөлтийн чадамж, найдвартай байдлыг харгалзан тогтоох замаар хөрөнгө оруулагчид болон зах зээлд мэдээлдэг. Тиймээс зэрэглэл сайтай улс, компанид хөрөнгө оруулалт их хийгдэх, зээлийн хүү бага тогтох давуу талтай. Харин бага зэрэглэлтэй улсын хувьд зээлийн хүү өндөр тогтож тухайн оронд хөрөнгө оруулагчид итгэх итгэл бага байдаг. Одоогоор дэлхийд Эс энд Пи, Фитч болон Мудис гэсэн зэрэглэл тогтоогч гурван байгууллага нийт зах зээлийн 95 хувийг хамарч үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Хөрөнгө оруулагчид голчлон зээлжих зэрэглэлийг нь хардаг учраас энэ нь манайх шиг хөгжиж буй жижиг орнуудад маш чухал. Гадны хөрөнгө оруулалт манай улс руу хэдий чинээ орж ирнэ, төдий чинээ зах зээлд мөнгөний урсгал сайжирч улмаар эдийн засаг тэсрэлттэй өснө гэсэн үг. Цаашлаад банкуудын зээлийн хүү буурах, бизнесийн орчин, санхүүжилт тогтвортой болж ирнэ. Тиймээс зээлжих зэрэглэл гэдэг бол жижиг эдийн засагтай улс оронд маш чухал. 2012-2016 оны эдийн засгийн хямралын үед манай улсын зээлжих зэрэглэл С төлөв буюу тогтворгүй гэсэн үнэлгээтэй байсан. Тухайн үед гадны хөрөнгө оруулагчид манай улсаас үргэж, улмаар эдийн засаг агшиж ирсэн. Үүнээс болоод Монгол Улсын макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүд огцом буурсан байдаг.

Харин 2018 онд “Фитч” агентлаг Монгол Улсын зээлжих зэрэглэлийн үнэлгээг “С-” байсныг “В” болгон дээшлүүлж, төлөвийг “Тогтвортой” болгосон юм. Тухайн үед Фитч агентлагаас Монгол Улсын бодит ДНБ-ийг 2018 оны эцэст 5.2 хувьд, 2019 онд 6.3 хувьд хүрэх төсөөлөлтэй байгааг мэдэгдэж байлаа. Улмаар эдийн засаг харьцангуй сайжирсан ч гэсэн дэлхийн нийтийг хамарсан цар тахал эхэлсэн. Үүнээс шалтгаалж эдийн засгийн хямрал дахин бий болсон. Харин 2021 оноос Азидаа Монгол Улс цар тахлаас салсан анхны орон болж, хилээ нээснээр хөрөнгө оруулагчдын анхаарлыг дахин татах болсон. Улмаар эдийн засаг сэргэж, макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүд нэмэгдсээр өнөөдрийн түвшинд хүрээд байна. Энэ он дуустал эдийн засаг өсөлт эрчимтэй явагдсаар л байх болно.

-Зээлжих зэрэглэл тогтоогч агентлагуудын гаргаж буй мэдээллээс харахад манай улсын эдийн засгийн өсөлт экспортоос хамаарч байгаа талаар дурдсан байна л даа. Хэрэв хил, гааль хаагдаж, экспорт гацвал зээлжих зэрэглэл дагаад буурна гэсэн үг үү?

-Хөгжиж буй жижиг улсуудын зовлон ерөөсөө энэ. Өөрөөр хэлбэл гадаад худалдаа ямар байна, эрсдэлд хэр өртөмгий байгаагаас хамаараад зээлжих зэрэглэл тогтоох үндсэн шалгуур үзүүлэлт болдог. Тиймээс хил, гааль хаагдлаа гэхэд дагаад зээлжих зэрэглэл буурна. Монгол Улсын эдийн засаг БНХАУ руу экспортлох түүхий эдээс ихээхэн хамааралтай учраас гадаад эрсдэлд өртөмтгий байдаг. Засгийн газраас нүүрсний экспортын хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх, тээврийн зардлыг бууруулах зорилгоор дэд бүтцийн бүтээн байгуулалтуудыг хийж, ашиглалтад оруулаад байгаа нь зээлжих зэрэглэл нэмэгдэх үндсэн шалтгаан болсон. Гэхдээ эдийн засагч хүний хувьд нэг зүйлээс их болгоомжилдог.

-Юунаас болгоомжилдог гэж?

-Болгоомжлох ч юу байх вэ, нэг зүйлд санаа зовдог гэх үү дээ. Юу гэхээр сая ковидын үеэр БНХАУ хилээ шууд хаасан. Үүнээс болоод экспорт болон импорт гацсан. Энэ нь манай улсын эдийн загийг үндсэндээ сүйрүүлэх шахсан шүү дээ. Магадгүй гадаад улсын эдийн засгийн бодлого ч түүн рүү чиглэсэн байхыг үгүйсгэхгүй. Өөрөөр хэлбэл манай улсын эдийн засаг гадны улсаас дэндүү их хамааралтай байна гэсэн үг. Тэд дургүй бол хилээ хаахад л манай улс сүйрнэ. Тиймээс тэдний эрх ашигд нийцсэн шийдвэр, эдийн засгийн бодлого явуулахаас өөр гарцгүй. Хилээ хааж, манай улсын экспортыг гацаавал зээлжих зэрэглэл огцом буурна. Ингэснээр хөрөнгө оруулагчид манайхыг тоох нь битгий хэл сонирхон харах ч үгүй. Үүнээс болж гадны хөрөнгө оруулалт зогсож, эдийн засаг огцом агшиж ирнэ. Улмаар бодит хямрал нүүрлэх эрсдэлтэй. Тиймээс л Монгол Улс энэхүү хараат байдлаас аажмаар салах шаардлагатай байгаа юм.

-Яаж бид эдийн засгийн хараат байдлаасаа салах ёстой вэ?

-Ер нь бол салж болно гэдгийг эхлээд хэлье. Гэхдээ салахын тулд бие даасан хараат бус эдийн засагтай болохын тулд маш их хугацаа шаардлагатай. Гэсэн ч бид бодлогоо түүн рүү чиглүүлэх ёстой юм. Яаж салах вэ гэхээр юуны түрүүнд дотоодын үйлдвэрүүдээ сэргээх нь чухал. Өөрөөр хэлбэл аажимдаа үйлдвэрлэгч орон болох ёстой. Энэ л бидний хараат байдлаас гарах нэг гарц. Мөн гуравдагч хөршийн бодлогыг эдийн засгийн хүрээнд оновчтой хэрэгжүүлэх хэрэгтэй байна. Зөвхөн хоёр хөршийн хамаарлаас бус бусад ямар ч оронтой эдийн засгийн харилцаагаа өргөжүүлэх шаардлагатай. Энэ бол богино хугацааны хараат байдлаас гарах бодлого.

-Энэ жил сонгуулийн өмнөх жил гэдгээрээ онцлогтой байгаа. Тэр утгаараа ирэх намар Төсвийн тухай хуулийг хэлэлцэнэ. Улсын төсөвтэй холбоотой асуудлаар эдийн засагч хүний хувьд ямар байр суурьтай байгаа вэ?

-2023 онд төсвийн алдагдал ДНБ-ий 2.6 хувьтай тэнцэнэ гэж таамаглаж байна. 2024 оны сонгуулиас өмнө эдийн засгийг дэмжих зорилгоор Засгийн газар зардлаа нэмэгдүүлэхээр байгаа. Төсвийн орлого төсөөлж байснаас өндөр гарсан нь 2021 онд ДНБ-ий 2.6 хувьтай тэнцэх алдагдалтай байсан төсөв 2022 онд ДНБ-ий 1.3 хувийн ашигтай гарахад хүргэсэн. Төсвийн алдагдлыг бууруулахын зэрэгцээ ДНБ-ий нэрлэсэн өндөр өсөлтийн нөлөөгөөр гадаад өрийн дарамтаа үлэмж хэмжээгээр бууруулсан. Засгийн газрын хувьд 2024 оны эцэс гэхэд алдагдлаа ДНБ-ий 2.5 орчим хувь хүртэл бууруулна гэж тооцсон байна лээ. Засгийн газар энэ оны эхээр таван жилийн хугацаатай 650 сая ам.долларын бонд гаргаснаар энэ он болон ирэх онд төлөгдөх гадаад өрийн зарим хэсгийг дахин санхүүжүүлэх боломжтой болсон. Гадаад валютын нийт нөөц өнгөрсөн оны наймдугаар сард огцом буурч, 2.7 тэрбум ам.доллар болж байсан шүү дээ. Харин одоо бол экспортын сэргэлтээс үүдэн 2023 оны зургадугаар сарын эцэст 3.8 тэрбум ам.долларт хүрч сэргэлээ. Тэгэхээр ирэх намар хэлэлцэх Төсөв маш өргөн хүрээнд болно гэж ойлгож байгаа. Мэдээж сонгуулийн өмнөх жил гэдэг утгаараа халамж руу чиглэсэн бодлого чамгүй орж ирэх байх. Гэсэн ч хамгийн муугаар төсөв баталлаа гэхэд эдийн засгийн өсөлт буурахгүй болов уу. Харин ухаалгаар төсвөө батлаад орлого, зарлагаа зөв зүйлд тооцоолж чадвал ирэх сонгуулийн жил Монгол Улсын эдийн засаг одоо байгаагаасаа хоёр дахин өсөх боломжтой. Энэ жилийн хувьд жуулчдаас орж ирж байгаа мөнгөний урсгал өмнөх жилүүдийг бодоход хэд дахин өндөр байна. Цаашлаад энэ эрчээрээ явбал ирэх жилийн зун, намар аялал жуулчлалаас орж ирэх орлого макро эдийн засгийг сэргээх гол хүчин зүйл болж мэднэ. Тиймээс олдож байгаа боломжоо бид алдалгүй улам ухаалгаар хандах цаг ирээд байна.

Эх сурвалж: Э. Мөнхтүвшин DNN.MN


АНХААРУУЛГА: Уншигчдын бичсэн сэтгэгдэлд analiz.mn хариуцлага хүлээхгүй болно. Манай сайт ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан бөгөөд мөн IP хаяг ил гарсан тул Та сэтгэгдэл бичихдээ бусдын эрх ашгийг хүндэтгэн үзнэ үү. Хэм хэмжээ зөрчсөн сэтгэгдлийг админ устгах эрхтэй.

Сэтгэгдэл бичих





Шинэ мэдээ

Төрийн банк олон улсын зах зээлээс 200 сая ам.доллар татан төвлөрүүллээ4 цаг 51 минутын өмнөДаян дэлхийн ногоон хөгжлийн институтийн Азийн бүсийн дэд захирал Жасон Лиг хүлээн авч уулзлаа6 цаг 4 минутын өмнөМонгол Улсын 2026 оны төсвийн хүрээний мэдэгдлийг хоёр дахь хэлэлцүүлэгт шилжүүллээ6 цаг 23 минутын өмнөБаянхонгор аймгийн үсчин Н.Ууганцэцэг үс, гоо заслын дэлхийн тэмцээнээс алтан медаль, алтан цом хүртлээ7 цаг 34 минутын өмнөГ.Занданшатар: “Эрдэнэс Тавантолгой” ХК-д онцгой дэглэм тогтоосноос хойш хоёрхон сарын дотор нүүрсний экспорт сэргэлээ7 цаг 46 минутын өмнөУДШ О.Цогтгэрэлийг АН-ын даргаар бүртгэлээ7 цаг 53 минутын өмнөМАН-ын Удирдах зөвлөл ирэх бямба гарагт хуралдана8 цаг 6 минутын өмнөЛ.Оюун-Эрдэнийн “Ж.Баярмаа-2” нь Ч.Номин болж, Г.Занданшатарыг төсвөөр ноцож эхлэв8 цаг 42 минутын өмнө“What3words” апплейкшн аврах ажиллагааг шуурхай зохион байгуулах ач холбогдолтой9 цаг 12 минутын өмнөБ.Галбадрах: Багш нар аргаа барсандаа тэмцлийн хөдөлгөөн өрнүүлж байна9 сар 18. 12:41Олсны үзүүрт Д.Амарбаясгалан байсангүй...9 сар 18. 12:33Хөвсгөл аймгийн Тариалан суманд бага насны хүүхэд сураггүй алга болсон тул эрлийн ажиллагаа үргэлжилж байна9 сар 18. 11:45БНСУ руу “Ургацын баяр”-ын үеэр хийх нислэгээ төлөвлөж зорчихыг анхааруулав9 сар 18. 11:38УИХ-ын 2025 оны намрын ээлжит чуулганы нэгдсэн хуралдааны 09 дүгээр сарын 18-ны өдрийн ирцийн мэдээ9 сар 18. 10:41“Үлэмжийн чанар” яруу найргийн наадам болно9 сар 18. 9:36ХЗБХ: Үндсэн хуулийн цэцийн 2025 оны 07 дугаар дүгнэлт, Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн хоригийг хүлээн авах нь зүйтэй гэж үзлээ9 сар 18. 9:31Улс төр, хууль хяналтынхны “акц”-ууд давхцаад байгаа нь тохиолдол уу?9 сар 18. 8:50Монгол Улсын 2026 оны төсвийн хүрээний мэдэгдэл, 2027-2028 оны төсвийн төсөөллийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийн нэг дэх хэлэлцүүлгийг хийлээ9 сар 18. 8:44УБЦТС: Өнөөдөр хийгдэх засварын хуваарь9 сар 18. 8:39Цаг агаар: Улаанбаатарт өдөртөө 18 хэм дулаан9 сар 18. 8:36"Халзан бүрэгтэйн" ордын асуудлаарх ерөнхий хяналтын сонсголд ажиллах шинжээчдийг томилох тухай асуудлыг хэлэлцлээ9 сар 17. 17:12Эхнэрээ хөнөөсөн Э-д бүх насаар нь хорих ял оноолоо9 сар 17. 17:07Бөөрөлжүүтийн цахилгаан станцын II блокийг арванхоёрдугаар сарын 5-нд ашиглалтад оруулна9 сар 17. 16:11Мөрдөн шалгах ажиллагаанд 941 хэрэг шалгагдаж байна9 сар 17. 16:02Монголын бүх ард түмний спортын наадмын галт бамбарыг Улсын арслан Э.Батмагнай асаалаа9 сар 17. 13:32Мэдээллийн технологийн үйлдвэрлэлийг дэмжих виртуал бүс байгуулав9 сар 17. 12:56Төрийн албаны хуулийг шинэчилсний үр дүн эхнээсээ гарч, төрийн албаны шалгалтыг бүрэн цахимжуулсанд иргэд талархаж байгаа гэв9 сар 17. 12:19Агаарын бохирдол ихтэй байршлуудад 5000 айл өрхийг стандартын дагуу, иж бүрэн дулаалж байна9 сар 17. 12:00Засгийн газрын нөөц сангаас УДЭТ-ын дээврийг засварлана9 сар 17. 11:51Цахим шилжилтэд хэнийг ч орхигдуулахгүй урагшлах, жендэрийн гажуудлыг арилгах бодлогыг Азийн эмэгтэй парламентчид баримтална9 сар 17. 11:38
Эхлэл  Редакцын бодлого  Холбоо барих
ANALIZ.MN © 2025 он. Зохиогчийн эрх хуулиар хамгаалагдсан.