Б.Орхон: Зээлжих зэрэглэл тогтвортой, өндөр байх нь хөрөнгө оруулагчдыг татахаас гадна зээлийн хүүг багасгах ач холбогдолтой


8-р сарын 1
9 цаг 19 минут

     Олон улс судлаач, эдийн засгийн ухааны доктор Б.Орхонтой Монгол Улсын зээлжих зэрэглэл болоод цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.

-Монгол Улсын зээлжих зэрэглэлийн үнэлгээг “B”, төлөвийг “Тогтвортой” гэх хэвээр үлдээжээ. Ямар газраас энэхүү үнэлгээг гарган зарлав?

-Олон улсын хамгийн нэр хүндтэй "Эс энд Пи" агентлаг Монгол Улсын зээлжих зэрэглэлийн үнэлгээг “B”, төлөвийг “Тогтвортой” хэвээр үлдээснээ энэ сарын 27-ны өдөр зарлалаа. Тус байгууллагаас Монгол Улсын эдийн засаг 2023 онд 5.5 хувиар өсөх тооцоолол гаргасан байна лээ. Өөрөөр хэлбэл Монгол Улсын эдийн засгийн хэтийн төлөв сайн байна гэж үзэж байна гэсэн үг. Уул уурхайн салбар дах гадаадын шууд хөрөнгө оруулалтын нөлөөгөөр бодит ДНБ 2026 он хүртэл жилд дунджаар зургаа орчим хувиар өснө гэж гаргаж. Эдийн засагч хүний хувьд үүнтэй санал нэг байгаа.

-Зээлжих зэрэглэл “B” төлөвт тогтвортой байна гэдэг улсын эдийн засагт ямар нөлөө үзүүлэх бол?

-Санхүүгийн зах зээл хөгжиж хөрөнгө оруулалтын олон боломж бий болсноор зээлжих зэрэглэлийг тогтоох нь чухал асуудал болсон. Учир нь зээлжих зэрэглэлийг зээл эргэн төлөлтийн чадамж, найдвартай байдлыг харгалзан тогтоох замаар хөрөнгө оруулагчид болон зах зээлд мэдээлдэг. Тиймээс зэрэглэл сайтай улс, компанид хөрөнгө оруулалт их хийгдэх, зээлийн хүү бага тогтох давуу талтай. Харин бага зэрэглэлтэй улсын хувьд зээлийн хүү өндөр тогтож тухайн оронд хөрөнгө оруулагчид итгэх итгэл бага байдаг. Одоогоор дэлхийд Эс энд Пи, Фитч болон Мудис гэсэн зэрэглэл тогтоогч гурван байгууллага нийт зах зээлийн 95 хувийг хамарч үйл ажиллагаагаа явуулж байна. Хөрөнгө оруулагчид голчлон зээлжих зэрэглэлийг нь хардаг учраас энэ нь манайх шиг хөгжиж буй жижиг орнуудад маш чухал. Гадны хөрөнгө оруулалт манай улс руу хэдий чинээ орж ирнэ, төдий чинээ зах зээлд мөнгөний урсгал сайжирч улмаар эдийн засаг тэсрэлттэй өснө гэсэн үг. Цаашлаад банкуудын зээлийн хүү буурах, бизнесийн орчин, санхүүжилт тогтвортой болж ирнэ. Тиймээс зээлжих зэрэглэл гэдэг бол жижиг эдийн засагтай улс оронд маш чухал. 2012-2016 оны эдийн засгийн хямралын үед манай улсын зээлжих зэрэглэл С төлөв буюу тогтворгүй гэсэн үнэлгээтэй байсан. Тухайн үед гадны хөрөнгө оруулагчид манай улсаас үргэж, улмаар эдийн засаг агшиж ирсэн. Үүнээс болоод Монгол Улсын макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүд огцом буурсан байдаг.

Харин 2018 онд “Фитч” агентлаг Монгол Улсын зээлжих зэрэглэлийн үнэлгээг “С-” байсныг “В” болгон дээшлүүлж, төлөвийг “Тогтвортой” болгосон юм. Тухайн үед Фитч агентлагаас Монгол Улсын бодит ДНБ-ийг 2018 оны эцэст 5.2 хувьд, 2019 онд 6.3 хувьд хүрэх төсөөлөлтэй байгааг мэдэгдэж байлаа. Улмаар эдийн засаг харьцангуй сайжирсан ч гэсэн дэлхийн нийтийг хамарсан цар тахал эхэлсэн. Үүнээс шалтгаалж эдийн засгийн хямрал дахин бий болсон. Харин 2021 оноос Азидаа Монгол Улс цар тахлаас салсан анхны орон болж, хилээ нээснээр хөрөнгө оруулагчдын анхаарлыг дахин татах болсон. Улмаар эдийн засаг сэргэж, макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүд нэмэгдсээр өнөөдрийн түвшинд хүрээд байна. Энэ он дуустал эдийн засаг өсөлт эрчимтэй явагдсаар л байх болно.

-Зээлжих зэрэглэл тогтоогч агентлагуудын гаргаж буй мэдээллээс харахад манай улсын эдийн засгийн өсөлт экспортоос хамаарч байгаа талаар дурдсан байна л даа. Хэрэв хил, гааль хаагдаж, экспорт гацвал зээлжих зэрэглэл дагаад буурна гэсэн үг үү?

-Хөгжиж буй жижиг улсуудын зовлон ерөөсөө энэ. Өөрөөр хэлбэл гадаад худалдаа ямар байна, эрсдэлд хэр өртөмгий байгаагаас хамаараад зээлжих зэрэглэл тогтоох үндсэн шалгуур үзүүлэлт болдог. Тиймээс хил, гааль хаагдлаа гэхэд дагаад зээлжих зэрэглэл буурна. Монгол Улсын эдийн засаг БНХАУ руу экспортлох түүхий эдээс ихээхэн хамааралтай учраас гадаад эрсдэлд өртөмтгий байдаг. Засгийн газраас нүүрсний экспортын хүчин чадлыг нэмэгдүүлэх, тээврийн зардлыг бууруулах зорилгоор дэд бүтцийн бүтээн байгуулалтуудыг хийж, ашиглалтад оруулаад байгаа нь зээлжих зэрэглэл нэмэгдэх үндсэн шалтгаан болсон. Гэхдээ эдийн засагч хүний хувьд нэг зүйлээс их болгоомжилдог.

-Юунаас болгоомжилдог гэж?

-Болгоомжлох ч юу байх вэ, нэг зүйлд санаа зовдог гэх үү дээ. Юу гэхээр сая ковидын үеэр БНХАУ хилээ шууд хаасан. Үүнээс болоод экспорт болон импорт гацсан. Энэ нь манай улсын эдийн загийг үндсэндээ сүйрүүлэх шахсан шүү дээ. Магадгүй гадаад улсын эдийн засгийн бодлого ч түүн рүү чиглэсэн байхыг үгүйсгэхгүй. Өөрөөр хэлбэл манай улсын эдийн засаг гадны улсаас дэндүү их хамааралтай байна гэсэн үг. Тэд дургүй бол хилээ хаахад л манай улс сүйрнэ. Тиймээс тэдний эрх ашигд нийцсэн шийдвэр, эдийн засгийн бодлого явуулахаас өөр гарцгүй. Хилээ хааж, манай улсын экспортыг гацаавал зээлжих зэрэглэл огцом буурна. Ингэснээр хөрөнгө оруулагчид манайхыг тоох нь битгий хэл сонирхон харах ч үгүй. Үүнээс болж гадны хөрөнгө оруулалт зогсож, эдийн засаг огцом агшиж ирнэ. Улмаар бодит хямрал нүүрлэх эрсдэлтэй. Тиймээс л Монгол Улс энэхүү хараат байдлаас аажмаар салах шаардлагатай байгаа юм.

-Яаж бид эдийн засгийн хараат байдлаасаа салах ёстой вэ?

-Ер нь бол салж болно гэдгийг эхлээд хэлье. Гэхдээ салахын тулд бие даасан хараат бус эдийн засагтай болохын тулд маш их хугацаа шаардлагатай. Гэсэн ч бид бодлогоо түүн рүү чиглүүлэх ёстой юм. Яаж салах вэ гэхээр юуны түрүүнд дотоодын үйлдвэрүүдээ сэргээх нь чухал. Өөрөөр хэлбэл аажимдаа үйлдвэрлэгч орон болох ёстой. Энэ л бидний хараат байдлаас гарах нэг гарц. Мөн гуравдагч хөршийн бодлогыг эдийн засгийн хүрээнд оновчтой хэрэгжүүлэх хэрэгтэй байна. Зөвхөн хоёр хөршийн хамаарлаас бус бусад ямар ч оронтой эдийн засгийн харилцаагаа өргөжүүлэх шаардлагатай. Энэ бол богино хугацааны хараат байдлаас гарах бодлого.

-Энэ жил сонгуулийн өмнөх жил гэдгээрээ онцлогтой байгаа. Тэр утгаараа ирэх намар Төсвийн тухай хуулийг хэлэлцэнэ. Улсын төсөвтэй холбоотой асуудлаар эдийн засагч хүний хувьд ямар байр суурьтай байгаа вэ?

-2023 онд төсвийн алдагдал ДНБ-ий 2.6 хувьтай тэнцэнэ гэж таамаглаж байна. 2024 оны сонгуулиас өмнө эдийн засгийг дэмжих зорилгоор Засгийн газар зардлаа нэмэгдүүлэхээр байгаа. Төсвийн орлого төсөөлж байснаас өндөр гарсан нь 2021 онд ДНБ-ий 2.6 хувьтай тэнцэх алдагдалтай байсан төсөв 2022 онд ДНБ-ий 1.3 хувийн ашигтай гарахад хүргэсэн. Төсвийн алдагдлыг бууруулахын зэрэгцээ ДНБ-ий нэрлэсэн өндөр өсөлтийн нөлөөгөөр гадаад өрийн дарамтаа үлэмж хэмжээгээр бууруулсан. Засгийн газрын хувьд 2024 оны эцэс гэхэд алдагдлаа ДНБ-ий 2.5 орчим хувь хүртэл бууруулна гэж тооцсон байна лээ. Засгийн газар энэ оны эхээр таван жилийн хугацаатай 650 сая ам.долларын бонд гаргаснаар энэ он болон ирэх онд төлөгдөх гадаад өрийн зарим хэсгийг дахин санхүүжүүлэх боломжтой болсон. Гадаад валютын нийт нөөц өнгөрсөн оны наймдугаар сард огцом буурч, 2.7 тэрбум ам.доллар болж байсан шүү дээ. Харин одоо бол экспортын сэргэлтээс үүдэн 2023 оны зургадугаар сарын эцэст 3.8 тэрбум ам.долларт хүрч сэргэлээ. Тэгэхээр ирэх намар хэлэлцэх Төсөв маш өргөн хүрээнд болно гэж ойлгож байгаа. Мэдээж сонгуулийн өмнөх жил гэдэг утгаараа халамж руу чиглэсэн бодлого чамгүй орж ирэх байх. Гэсэн ч хамгийн муугаар төсөв баталлаа гэхэд эдийн засгийн өсөлт буурахгүй болов уу. Харин ухаалгаар төсвөө батлаад орлого, зарлагаа зөв зүйлд тооцоолж чадвал ирэх сонгуулийн жил Монгол Улсын эдийн засаг одоо байгаагаасаа хоёр дахин өсөх боломжтой. Энэ жилийн хувьд жуулчдаас орж ирж байгаа мөнгөний урсгал өмнөх жилүүдийг бодоход хэд дахин өндөр байна. Цаашлаад энэ эрчээрээ явбал ирэх жилийн зун, намар аялал жуулчлалаас орж ирэх орлого макро эдийн засгийг сэргээх гол хүчин зүйл болж мэднэ. Тиймээс олдож байгаа боломжоо бид алдалгүй улам ухаалгаар хандах цаг ирээд байна.

Эх сурвалж: Э. Мөнхтүвшин DNN.MN


АНХААРУУЛГА: Уншигчдын бичсэн сэтгэгдэлд analiz.mn хариуцлага хүлээхгүй болно. Манай сайт ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан бөгөөд мөн IP хаяг ил гарсан тул Та сэтгэгдэл бичихдээ бусдын эрх ашгийг хүндэтгэн үзнэ үү. Хэм хэмжээ зөрчсөн сэтгэгдлийг админ устгах эрхтэй.

Сэтгэгдэл бичих





Шинэ мэдээ

Иргэд зөрчлийн мэдээллийг илгээж, хяналт тавих боломжтой “102 Police” апплейкшн ашиглалтад орлоо1 цаг 11 минутын өмнөӨнөөдөр дэлхийн озоны давхаргыг хамгаалах өдөр1 цаг 48 минутын өмнөМонгол Улсын гадаад өр 39.6 тэрбум ам.доллар болжээ1 цаг 53 минутын өмнөЗэсийн үнэ сүүлийн 15 сарын дээд түвшинд хүрч, нэг тонн нь 10186 ам.доллар болов2 цаг 3 минутын өмнөTikTok-ийн асуудлаар тохиролцоонд хүрсэн гэв2 цаг 8 минутын өмнөЛ.Оюун-Эрдэнэ дөрвийн дөрвөн жил ажиллачихаад ядаж "Бамбарууш" кафегаа ч дуусгаж чадсангүй2 цаг 13 минутын өмнөУБЦТС: Өнөөдөр хийгдэх засварын хуваарь4 цаг 34 минутын өмнөЦаг агаар: Улаанбаатарт өдөртөө 13 хэм дулаан4 цаг 37 минутын өмнөЭх дагины эдэлж хэрэглэж байсан, хосгүй үнэт, ховор нандин үзмэрийг дэлгэжээ9 сар 15. 18:50УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгалан мэдэгдэл гаргалаа9 сар 15. 18:07Чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар Монгол Улсын 2026 оны төсвийн тухай хуулийн төслүүдийг хэлэлцэж эхэллээ9 сар 15. 17:02Л.Оюун-Эрдэнэ: “Чайна энержи”-тэй хийсэн гэрээгээ цуцална л биз. Монгол л хохирно9 сар 15. 17:00Үе үеийн парламентын тэргүүн нар “Хуралдай” зөвлөлдөх танхимын уулзалтад оролцлоо9 сар 15. 16:51“Тамгагүй төр” жүжгийг “Эрдэнэс Оюутолгой” ХХК-аас санхүүжүүлж байсан тухай аудитын дүгнэлтийг нууцлав уу9 сар 15. 16:48НӨАТ-ын урамшууллын сугалааны тохирол лхагва гарагт болно9 сар 15. 16:47Зургаадугаар сараас хойш болоогүй хүчтэй соронзон шуурга эхэлжээ9 сар 15. 16:17Ерөнхий сайд Г.Занданшатар: 2026 оны төсөв бол данхар төрийг хумьж, сахилга бат, хариуцлагыг чангалж бататгах шинэ алхам9 сар 15. 16:13Азийн эмэгтэй парламентчид Монгол Улсад чуулж байна9 сар 15. 16:09Х.Баттулга, Л.Оюун-Эрдэнэ нар УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгаланг барьцаалсан уу9 сар 15. 15:00Ц.Нямдорж: МАН-ын шинэ даргыг нууц санал хураалтаар сонгоно9 сар 15. 13:25Л.Оюун-Эрдэнэ У.Хүрэлсүхийн эсрэг мэдэгдэл хийх үү9 сар 15. 12:12УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгалангийн УИХ-ын 2025 оны намрын ээлжит чуулганыг нээж хэлсэн үг9 сар 15. 11:14Х.Баттулга: Төгрөг нуурын ордыг авчихсан гээ биз дээ. АТГ намайг шалгаагүй9 сар 15. 11:13Д.Амарбаясгалан: Ерөнхийлөгч дуудаад “Боль, болихгүй бол хэрэг үүсгэнэ” гэсэн9 сар 15. 10:56Монгол Улсын Их Хурлын 2025 оны намрын ээлжит чуулган нээлтээ хийлээ9 сар 15. 10:14УИХ-ын гишүүн Б.Жаргалан: Монгол Улс эмэгтэйчүүдийн сонгогдох эрхийг хангахад ахиц гаргасан учраас Азийн эмэгтэй парламентчид хүрэлцэн ирж, чуулж, сайн туршлагаасаа хуваалцах боломж бүрдлээ9 сар 15. 10:08Аюулт үзэгдэл, ослын 65 удаагийн дуудлага бүртгэгджээ9 сар 15. 9:28Нийслэлийн хэмжээнд 274 цэгт шахмал түлш борлуулж эхэллээ9 сар 15. 9:22УИХ: 2025 оны намрын ээлжит чуулганы нээлт болно9 сар 15. 9:18Цаг агаар: Улаанбаатарт өдөртөө 9 хэм дулаан9 сар 15. 9:05
Эхлэл  Редакцын бодлого  Холбоо барих
ANALIZ.MN © 2025 он. Зохиогчийн эрх хуулиар хамгаалагдсан.