Хүн төвтэй хуулийн үзэл баримтлал буюу парламент юу хийх вэ


10-р сарын 8
15 цаг 03 минут

        Үндсэн хуулийг харвал хүний эрх, эрх чөлөөний тухай Хоёрдугаар бүлэгт зохицуулсан байхад төрийн байгуулалтын талаар Гуравдугаар бүлэгт бичсэн байдаг. Энэ бол хүний эрх, эрх чөлөө болон төр хоёрын ач холбогдлын эрэмбэ дараалал бөгөөд ийнхүү зохицуулсан нь огт санамсаргүй хэрэг биш юм. Хүний эрх, эрх чөлөө бол хүн бүрийн жам ёсны эрх буюу хүн болж төрсний хувьд эдлэх учиртай эрх юм. Өөрөөр хэлбэл, хүний эрх, эрх чөлөө нь төрөөс өгч буй бэлэг биш юм. Тухайлбал, амьд явах эрх бол хүн бүрийн заяагдмал, жам ёсных нь туйлын эрх.

Харин төр бол хоёрдогч буюу хүний эрхийг дээдлэх, хамгаалах, бодитоор эдлүүлэх үүргийг иргэнийхээ өмнө хүлээдэг. Иргэн нь төрийн төлөө биш, харин төр нь иргэний төлөө ажиллах ёстой тийм суурь үзэл баримтлалтай улс юм. Тийм ч учраас Үндсэн хуульд төрийн байгуулалтын талаар хүний эрх, эрх чөлөөний хойно нь зохицуулсан байдаг.

Харин эрх зүйн соёл талаас нь харвал монгол хүн эртнээс төрөө дээдэлдэг буюу “төрийн минь сүлд өршөө” гэж залбирдаг байсны дээр XX зууны социалист нийгэмд хувь хүн бус харин төр давамгайлах тогтолцоо хүчтэй бүрэлдсэн нь өнөөдөр ч амь бөхтэй оршиж байна.    

Манай улсын Үндсэн хуулийн оршилд Монголын ард түмэн “…эх орондоо хүмүүнлэг, иргэний ардчилсан нийгэм цогцлуулан хөгжүүлэх эрхэм зорилго болно” гэж тунхаглажээ. “Хүмүүнлэг” (анг.humane) гэж үгийн шууд утгыг харвал “хүнээ дээдлэх, хүнлэг энэрэнгүй байх, ёс суртахуунтай зарчимч байх, үнэт зүйлтэй, зохистой хандлага” гэсэн утга илэрхийлж байна. Б.Чимид “Үндсэн хуулийн үзэл баримтлал”-даа “Хүнийг дээдэлж, хүний эрх чөлөөт байдлыг хүлээн зөвшөөрч эрхэмлэсэн нь Үндсэн хуулийн язгуур үзэл баримтлалын нэг юм” гэжээ. Монгол Улсын Үндсэн хуулийн “хүмүүнлэг”-н (хьюманист) үзэл санаа нь хүн төвтэй, хүний эрх, эрх чөлөөг дээдлэх, ёс суртахуун, хүнлэг байдал зэрэг ойлголтыг өөртөө багтааж байна. Үүгээрээ хувь хүнийг төрийн төлөө амь нас, эд хөрөнгөөрөө зохиослохыг шаардаж байдаг төр төвтэй, социалист тогтолцооноос эрс ялгарна.

Хүмүүнлэгийн зарчим нь зөвхөн нийгмийн төдийгүй хууль зүй, эдийн засгийн, экологийн гэх мэт агуулгатай. Учир нь, хүмүүнлэгийн зарчмын цаана нийгмийн хамтын хариуцлага, нийгэм хамгааллын зарчим, нийгмийн баялгийн тэгш хуваарилалтын буюу эдийн засгийн, тогтвортой хөгжлийн буюу байгаль экологийн, тэгш боломжийн зарчим зэрэг хамаарч байна гэж үзэх боломжтой юм.

1992 оны Үндсэн хуулиар иргэний, улс төрийн, эдийн засаг, нийгэм, соёлын эрхийг анх удаа цогцоор нь хүлээн зөвшөөрч, Хоёрдугаар бүлэгт хүний эрхүүдийг жагсаасан байдаг. Үүнээс гадна хүний эрхийг хамгаалсан олон улсын хэд хэдэн гэрээнд Монгол Улс нэгдэн орсон нь хүний эрхийг тууштай, тогтвортой хамгаалахад ач холбогдолтой.

Өнөөдөр Монгол Улсад нийгмийн өдөр тутмын амьдралыг зохицуулж буй 880  хууль, 2700 гаруй нийтээр дагаж мөрдөх журам үйлчилж байна. Эдгээр хууль, журмууд нь Үндсэн хуулийн дээрх хүн төвтэй, хүний эрхийг дээдэлсэн тулгуур үзэл баримтлалд нийцэж байх учиртай. Өөрөөр хэлбэл, хэдийгээр эрх зүйн тогтолцооны суурь тавигдан, олон салбар хуулиуд өнөөдөр үйлчилж байгаа ч тодорхой бас цөөнгүй гажуудлууд үүсэж байна. Тухайлбал, хуулиудыг салбарын яамд, агентлаг, байгууллагууд боловсруулдгаас байгууллагын эрх ашгийг тэргүүн ээлжинд тавьсан, байгууллагадаа илүү ээлтэй хуулиуд багагүй гарах боллоо. Хуулиудын бичилт нь арга техникийн хувьд төрийн байгууллагуудын (яамнаас эхлээд аймаг, сумын засаг дарга гээд) бүрэн эрхийг хамгийн эхэнд нь жагсаадаг бол төрийн албан тушаалтны хүлээдэг үүрэг нь цөөн, эс үйлдэхүй гаргасан бол хариуцлага тодорхойгүй, хэт ерөнхий байна. Гэтэл эсрэгээрээ хууль зөрчсөн иргэн, аж ахуйн нэгжид хүлээлгэх хариуцлагыг хуульд тодорхой тусгаж байна.

Монгол Улс дахь Хүний эрх, эрх чөлөөний байдлын талаарх 23 дахь илтгэлд эрүүл, аюулгүй орчинд амьдрах эрхийн хууль, тогтоомжид үнэлгээ хийсэн байна. Үүнд “хууль тогтоомжийн нийтлэг зөрчил нь хүний эрүүл, аюулгүй орчинд амьдрах эрхийг бодитоор эдлүүлэх нөхцөл боломжийг үзэл баримтлалын хувьд хангаагүй байна. Хууль тогтоомжийн зохицуулалт нь хүний эрх зөрчигдсөн буюу зөрчигдөхөөс урьдчилан сэргийлэх зохицуулалтын хувьд дутмаг, тодорхой салбарын харилцааг дагаж, хүний эрхэд ямар үр нөлөө үзүүлэхийг тооцоолоогүй байх тул хууль тогтоомж зөрчсөн этгээдэд хариуцлага хүлээлгэхээс илүүтэй хүний эрх зөрчигдөхөөс урьдчилан сэргийлэх, эрхийг бодитой эдлүүлэх гэсэн үзэл санаанд тулгуурлах нь зүйтэй” гэж дүгнэсэн байна. Үүнээс харвал хууль тогтоомж нь түүнийг хэрэгжүүлэх салбарын, байгууллагын (тэдгээрийн эрх үүрэг давхардсан) үйл ажиллагаанд хөтлөгдсөн, хүний эрхийг бодитой эдлүүлэхэд төдийлөн чиглээгүй, хүний эрхэд үзүүлэх үр нөлөө, зөрчигдөхөөс сэргийлэх зохицуулалт дутагдалтай байна. Энэ нь барилгын, байгаль орчны, хот байгуулалтын, хөрсний, усны, агаарын, хог хаягдлын гэх зэрэг хүний эрүүл, аюулгүй орчинд амьдрах эрхтэй холбоотой хууль тогтоомжид нийтлэг байх жишээтэй.

Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд байгууллагуудын эрх хэмжээ нь зонхилж, харин сэжигтэн, яллагдагчийн эрх, өмгөөлөгчийн эрх нь хязгаарлагдмал, мөн амьдрал дээр хэрэгждэггүй. Саяхан Үндсэн хуулийн цэцээс Цагдаагийн албаны тухай хуульд заасан цагдаагийн алба хаагч хүнийг түр саатуулах хугацааг тоолох зохицуулалтыг Үндсэн хууль зөрчсөн гэж дүгнэсэн өөр нэг жишээ байна. Хэрэгт сэрдэгдэж буй хүнийг 6 цаг хүртэл саатуулахаар, ингэхдээ энэ цагийг түр саатуулах байранд хүргэснээс эхлэн тооцоохоор зохицуулсан байсан нь төрийн, байгууллагын нүдээр хийсэн зохицуулалт юм. Гэтэл иргэний нүдээр харвал цагдаагийн мэдэлд очсон мөчөөс эхлэн энэ цаг хугацаа тоологдох нь түүний эрх, эрх чөлөөг илүү хангаж буй. Дээрхээс харвал зохицуулж буй харилцаан дахь иргэний талын буюу суралцагчийн, оюутны, татвар төлөгчийн, хэрэглэгчийн, зээлдэгчийн, сэжигтний гэх мэт эрх нь цөөхөн, хүч тэнцвэргүй, орхигдсон байх нь элбэг байгаа нь бидний хүмүүнлэг эрх зүйн тогтолцоо асуудалтай төлөвшиж буйн нэгэн тод илрэл юм. Мэдээж хуулиар төрийн байгууллагын эрх хэмжээг зохицуулах нь чухал бөгөөд зайлшгүй тул үүнийг огт үгүйсгэх боломжгүй. Хуулийн зохицуулж буй харилцаа болгон өөрийн онцлогтой, зарим хуулиар иргэний эрх огт хөндөгдөхгүй, гагцхүү төрийн байгууллагын талаар хууль гарах нь ч бий.

Дээрхээс харвал Монгол Улсад хуулийн агуулгыг хүн төвтэй, хүний эрхэд суурилсан болгох нь тулгамдсан асуудал бөгөөд үүнд төр анхаарлаа хандуулах нь зайлшгүй хэрэгтэй байна. Тэгвэл хүний эрхийг бодитоор эдлүүлэх, хамгаалахад парламентын үүрэг, оролцоо асар их юм. Учир нь, парламент бол хууль тогтоох төрийн эрх барих дээд байгууллага тул бодлого болон хууль боловсруулах, батлах шатанд хүний эрх, эрх чөлөөг хамгаалахад хамгийн гол үүрэгтэй институци юм. Хууль боловсруулах шатанд хүний эрх, эрх чөлөөг хэрхэн үр дүнтэй, бодитоор тусгах, хүний эрх зөрчихөөс хэрхэн урьдчилан сэргийлэх, зайлшгүй хүний эрхийг хязгаарлаж буй зүйл, заалтыг зохистой, оновчтой байдлаар өөрчлөх вэ гэдэг нь хууль зүйн нарийн дүн шинжилгээний ажил юм. Хүний эрхийг хязгаарласан хуулийн төсөл дэх заалтыг  аль болох бага хязгаарласан байдлаар томьёолох вэ гэдэг нь хууль тогтоогчийн анхаарлын төвд байх учиртай.

2024 оны сонгуулийн үр дүнд бүрэлдсэн УИХ нь 126 гишүүнтэйгээр үйл ажиллагаагаа энэ намар эхлүүлж буй бөгөөд УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгалан ээлжит бус чуулганы нээлтэн дээр хүний эрхийг дээдэлсэн, хүн төвтэй хуулийн үзэл баримтлалыг хуульд төлөвшүүлэх тухай үг хэлсэн нь ийн анхаарал татаж байна. Энэ хүрээнд,

Нэгдүгээрт, одоо хүчин төгөлдөр үйлчилж буй хуулиудад хүний эрхийг илэрхий зөрчиж буй зүйл, заалтуудыг энэ УИХ засаж залруулах ажлыг зохион байгуулах;

Хоёрдугаарт, аливаа өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслийг хүний эрх талаас нь үнэлдэг, хүний эрхэд нийцэж буй эсэхийг нь нягталдаг парламентын хяналтыг хууль боловсруулах ажиллагаанд бодитоор нэвтрүүлэх тухай яригдаж байна.

Дээрх ажлын хүрээнд УИХ дээр одоогоор 50 гаруй гаруй ажлын хэсэг байгуулагдаад байна. Тухайлбал, хэвлэл мэдээллийн эрх чөлөө, жагсаал цуглаан, Үндсэн хуулийн цэц болон үндсэн эрх, үйлдвэрчний эвлэл, орчны бохирдол, хүнс, эмийн аюулгүй байдал, эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээ, асрах үйлчилгээ, хот төлөвлөлт, гэр бүл, хүүхдийн эрх, байгаль орчин хамгаалах гэх зэргээр олон харилцааг хүний эрхийн нийцэл талаас нь эргэж харах өргөн хүрээтэй, нүсэр ажлыг УИХ энэ дөрвөн жилийнхээ хугацаанд хийхээр төлөвлөж буй нь эрх зүйн тогтолцоо хүн төвтэй болох талаасаа томоохон дэвшил болох болов уу.

Хууль тогтоомжийн тухай хуулийн 13.2.5 -т зааснаар хууль санаачлагч нь хуулийн төсөл боловсруулахдаа “хүний эрх, эдийн засаг, нийгэм, байгаль орчинд үзүүлэх үр нөлөөг урьдчилан тооцсоны үндсэн дээр тухайн асуудлыг шийдвэрлэх үр дүнтэй хувилбарыг тодорхойлох” тухай заасан байна. Мөн тус хуульд орсон 2024 оны 5 дугаар сарын 16-ний өдрийн нэмэлт, өөрчлөлтөөр хууль санаачлагч нь “хууль тогтоомжийн төслийн хүний эрхэд нөлөөлөх байдлыг үнэлэх”-ээр заасан байна. УИХ-ын гишүүн нь аливаа хуулийн төсөл өргөн барихдаа хүний эрхийн зарчмуудтай тухайн төсөл нийцэж буй эсэх талаарх хууль зүйн дүгнэлтийн хамтаар өргөн барих, хэрвээ хүний эрхийг хязгаарлаж буй зүйл, заалт байвал тэр нь зайлшгүй, хүрэх зорилгодоо нийцсэн, тохирсон байх шаардлагыг хангасан байх учиртай. Өөрөөр хэлбэл, хуулийн төсөл дэх хүний эрхийг хязгаарлах зүйл, заалт нь хууль ёсны зорилгод үйлчлэх, тохирсон байх шалгуурыг давсан байх нь ардчилсан орнуудад хэрэглэдэг нийтлэг шалгуур билээ. Аливаа хуулийн төсөл дэх хүний эрхийн нийцлийг хэрэгжүүлдэг бүтэц нь УИХ дахь Хүний эрхийн дэд хороо байх боломжтой юм. Ингэснээр хуулиудын чанар сайжирч, хүний эрх зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх үр дүнтэй механизм парламентын түвшинд бий болно гэж үзэж байна.

Байгууллага төвтэй хууль боловсруулж өнөөгийн практикийг хэрхэн өөрчлөх вэ гэсэн асуулт зүй ёсоор тавигдаж байна. Тэгвэл олон нийтийн оролцоог нэмэгдүүлэх замаар, парламентын дэргэд хууль боловсруулах чиг үүрэг бүхий, мэргэшсэн бүтцийг байгуулах нь бас нэг онцлог ажил болох боломжтой.

Сайн хууль, түүний сайн гүйцэтгэл, сайн хяналт гурав нийлж байж аливаа улс орон  хөгждөг. Хуулийг чанартай, хүн төвтэй, хүний эрхийг дээдэлсэн болгох чиглэлд нь хөтлөх ажлыг УИХ манлайлан хэрэгжүүлнэ гэж найдаж байна. 

 

УИХ-ын даргын зөвлөх, хууль зүйн ухааны доктор 

Тайванхүүгийн Алтангэрэл



АНХААРУУЛГА: Уншигчдын бичсэн сэтгэгдэлд analiz.mn хариуцлага хүлээхгүй болно. Манай сайт ХХЗХ-ны журмын дагуу зүй зохисгүй зарим үг, хэллэгийг хязгаарласан бөгөөд мөн IP хаяг ил гарсан тул Та сэтгэгдэл бичихдээ бусдын эрх ашгийг хүндэтгэн үзнэ үү. Хэм хэмжээ зөрчсөн сэтгэгдлийг админ устгах эрхтэй.

Сэтгэгдэл бичих





Шинэ мэдээ

Төсвийн гүйцэтгэл болон Монгол Улсын 2025 оны төсвийн тодотголын төслийн хоёр дахь хэлэлцүүлгийг хийлээ8 цаг 41 минутын өмнө2024 оны нэгдсэн төсвийн гүйцэтгэл болон 2025 оны төсвийн тодотголын төслийн хоёр дахь хэлэлцүүлгийг хийв Улсын Их Хурлын Инновац, цахим бодлогын байнгын хорооны өнөөдрийн (2025.07.01) хуралдаан 16 цаг 52 минутад гишүүдийн 63.6 хувийн ирцтэйгээр эхэлж, гурван асуудал хэлэлцэхээр тогтов. Монгол Улсын 2024 оны нэгдсэн төсвийн гүйцэтгэл, Засгийн газрын 2024 оны санхүүгийн нэгтгэсэн тайлан болон “Монгол Улсын 2024 оны төсвийн гүйцэтгэл батлах тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийн хоёр дахь хэлэлцүүлгийг хийж, Сангийн сайд Б.Жавхлан танилцуулга хийлээ. Монгол Улсын нэгдсэн төсвийн тэнцвэржүүлсэн орлого ба тусламжийн дүн 2024 онд 29 их наяд 670 тэрбум төгрөг, нийт зарлага ба цэвэр зээлийн дүн 30 их наяд 591 тэрбум төгрөг, нэгдсэн төсвийн тэнцвэржүүлсэн нийт тэнцэл 2 их наяд 451 тэрбум төгрөгөөр сайжирч, 920 тэрбум төгрөгийн алдагдалтай гарсан ба сүүлийн 3 жил дараалан төсвийн алдагдлыг үе шаттайгаар бууруулж ажилласан гэв. Mонгол Улсын нэгдсэн төсвийн гүйцэтгэл, Засгийн газрын санхүүгийн нэгтгэсэн тайланд тус Байнгын хороонд харьяалагдах Монгол Улсын Тэргүүн шадар сайд бөгөөд Эдийн засаг, хөгжлийн сайд, Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны сайдын багцын нийт 51 байгууллагын төсвийн гүйцэтгэл, санхүүгийн тайланг нэгтгэн гаргасан байна. Улсын төсвийн гүйцэтгэлээр тус Байнгын хороонд харьяалагдах төсвийн ерөнхийлөн захирагчдын нийт зарлага болон цэвэр зээлийн дүн 211 тэрбум төгрөгийн гүйцэтгэл гарч, үүнээс урсгал зардалд 148.7 тэрбум төгрөг, хөрөнгийн зардалд 62.5 тэрбум төгрөгийг зарцуулжээ. Улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтаар 2024 онд тус Байнгын хороонд харьяалагдах 2 төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн 17 төсөл, арга хэмжээнд 122.5 тэрбум төгрөгийн санхүүжилтийг олгож, гүйцэтгэл 53.3 хувьтай гарсан гэв. Үргэлжлүүлэн Байнгын хороонд харьяалагдах төсвийн ерөнхийлөн захирагчдын санхүүгийн нэгтгэсэн тайлан, төсвийн гүйцэтгэл болон улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтын үр дүнд хийсэн аудитын дүгнэлтийг Монгол Улсын Ерөнхий аудитор С.Магнайсүрэн танилцуулав. Инновац, цахим бодлогын байнгын хороонд харьяалагдах төсвийн ерөнхийлөн захирагчдын санхүүгийн нэгтгэсэн тайлан, төсвийн гүйцэтгэлд хийсэн аудитын талаар тоймлон танилцуулав. Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны сайдын эрхлэх асуудлын хүрээний байгууллагуудын 2024 оны санхүүгийн нэгтгэсэн тайланд 14 тайлан нэгтгэгдсэнээс 10 байгууллагын санхүүгийн тайланд дүгнэлт гаргаж, 3 байгууллагыг түүвэрт хамруулжээ. Өргөн нэвтрүүлэг хөгжүүлэх сан тайлант онд гүйцэтгэл гараагүй байна. Аудитаар төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн санхүүгийн нэгтгэсэн тайланд ‘’Хязгаарлалттай‘’, харьяа 5 байгууллагад “Өөрчлөлтгүй”, 5 байгууллагад ‘’Хязгаарлалттай‘’ дүгнэлт өгчээ. Тэргүүн Шадар сайд бөгөөд Эдийн засаг, хөгжлийн сайдын эрхлэх асуудлын хүрээний байгууллагуудын 2024 оны санхүүгийн тайланд 36 тайлан нэгтгэснээс 16 байгууллагын санхүүгийн тайланд дүгнэлт гаргаж, 19 байгууллагыг түүвэрт хамрууллаа. “Хөгжлийн банк” ХХК-д төрийн аудит дүгнэлт гаргаагүй гэв. Аудитаар төсвийн ерөнхийлөн захирагчийн санхүүгийн тайлан нэгтгэсэн тайланд ‘’Хязгаарлалттай‘’, харьяа 13 байгууллагад “Өөрчлөлтгүй”, 3 байгууллагад ‘’Хязгаарлалттай‘’ дүгнэлт өгсөн байна. Дээр дурдсан аудитын дүгнэлтээс үндэслэн анхаарал хандуулах дараах асуудлуудыг Ерөнхий аудитор С.Магнайсүрэн танилцууллаа. Төрийн үйлчилгээний e-mongolia цахим үйлчилгээний нэгдсэн порталыг санхүүгийн тайланд бүртгэх, цаашид хөгжүүлэлтийн зардлыг капиталжуулах асуудлыг шийдвэрлэх; Бүх нийтийн үйлчилгээний үүргийн сангаас олгосон санхүүжилт нь татаасны хэлбэрт шилжиж байгаад анхаарч тус сангийн үйл ажиллагаа, хөрөнгийн зарцуулалтад дүн шинжилгээ хийж, сангийн эх үүсвэрийг дэд бүтэц бүтээн байгуулалтад чиглүүлж, улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтын ачааллыг бууруулах асуудлыг анхаарахыг танилцууллаа. Улсын төсвийн хөрөнгө оруулалт болон Бүх нийтийн үйлчилгээний үүргийн сангийн хөрөнгөөр бэлтгэсэн бусад эргэлтийн хөрөнгө дансанд бүртгэлтэй хөрөнгийг ашиглагч байгууллагад шилжүүлэх талаар үе шаттай арга хэмжээ авч ажиллах; Худалдан авах ажиллагаа болон Шилэн дансны тухай хуулийн хэрэгжилтийг бүрэн хангах болон төсвийн ерөнхийлөн захирагчдын хэрэгжүүлсэн хөтөлбөр, хөтөлбөрийн үр дүн, чанар, тоон хэмжээг төсвийн гүйцэтгэлтэй уялдуулан хяналт шинжилгээ, үнэлгээ хийж баталгаажуулах шаардлагатай гэв. Төсвийн ерөнхийлөн захирагчдын эрхлэх асуудлын хүрээний байгууллагуудад хэрэгжүүлэх дотоод хяналтыг сайжруулах, төрийн аудитын байгууллагаас хүргүүлсэн шийдвэрийн хэрэгжилтийг бүрэн хангуулах үр дүнтэй арга хэмжээ авч хэрэгжүүлэхэд анхаарах хэрэгтэй байгааг Ерөнхий аудитор хуралдаанд танилцуулсан. Сангийн сайдын илтгэл, аудитын дээрх дүгнэлттэй холбогдуулан гишүүд асуулт асуух, үг хэлэх шаардлагагүй хэмээн үзсэн тус төслүүдийн хоёр дахь хэлэлцүүлгийг хийж, холбогдох санал, дүгнэлтээ Төсвийн зарлагын хяналтын дэд хороонд хүргүүлэхээр шийдвэрлэв. Дараа нь Монгол Улсын 2025 оны төсвийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай, Үндэсний баялгийн сангийн 2025 оны төсвийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай, Нийгмийн даатгалын сангийн 2025 оны төсвийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай, Эрүүл мэндийн даатгалын сангийн 2025 оны төсвийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслүүдийн хоёр дахь хэлэлцүүлгийг хийлээ. Улсын Их Хурлын гишүүн, Засгийн газрын гишүүн, Сангийн сайд Б.Жавхлан төслүүдийн талаар танилцуулсан. Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны сайдын багцын 2025 оны батлагдсан нийт төсөв 118.4 тэрбум төгрөгөөс 79.6 тэрбум төгрөг болж хөрөнгийн зардлаас 12.4 тэрбум төгрөг, урсгал зардлаас 26.5 тэрбум төгрөг нийт 38.9 тэрбум төгрөг буюу 32.8 хувь буурсан байна. Монгол Улсын хөгжлийн 2026 оны төлөвлөгөөнд туссан төрийн албаны реформын шинэчлэлийн хүрээнд багш, эмчээс бусад төрийн албан хаагчдын орон тоог 9 хувиар бууруулахаар төлөвлөсний дагуу салбарын хэмжээнд нийт 540 орон тоо батлагдсанаас 50 орон тоог бууруулахаар төлөвлөсөн гэлээ. Дараа нь Монгол Улсын 2025 оны төсвийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл нь Монгол Улсын Их Хурлын хяналт шалгалтын тухай хуулийн 23 дугаар зүйлд заасан шаардлагыг хангасан гэж дүгнэсэн талаарх аудитын дүгнэлтийг Монгол Улсын Ерөнхий аудитор С.Магнайсүрэн танилцуулсан. Хуулийн төсөлд тус Байнгын хороонд хамаарах төсвийн хоёр ерөнхийлөн захирагчийн төсөвт төвлөрүүлэх орлогыг өмнөх төсвөөс өөрчлөлтгүй, зарлагыг 53.9 тэрбум төгрөгөөр бууруулахаар төлөвлөжээ. Байнгын хорооны хуралдаанаар энэхүү төслийг хэлэлцэн шийдвэрлэхдээ дараах асуудалд анхаарал хандуулахыг Ерөнхий аудитор С.Магнайсүрэн санал болгов. Төрийн албан хаагчдын тоог чиг үүргийн давхардал, ажлын байрны ачаалалд бүрэн шинжилгээ хийлгүйгээр нийгэм, эдийн засгийн нөхцөл байдалтай уялдуулан бүх ТЕЗ нарын орон тоог жигд 9 хувиар бууруулахаар тооцсон нь төрийн үйлчилгээний чанар хүртээмжийг бууруулж болзошгүй. Иймд ТЕЗ-д өөрийн хариуцсан салбартаа чиг үүргийн шинжилгээ, ажлын байрны ба бүтээмжийн үнэлгээг хийсний үндсэн дээр ажлын ачааллыг оновчтой хуваарилах зорилгоор харьяа байгууллагуудын орон тоонд зохицуулалт хийх эрхийг олгохыг анхаарахыг хүсэв. Төсвийн тодотголтой хамт өргөн мэдүүлсэн Улсын Их Хурлын тогтоолын төсөлд “2025, 2026 оны төсвийн жилд өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгох болон хүндэтгэн үзэх бусад шалтгаанаар чөлөөлөгдсөн орон тоонд нөхөн томилгоо хийхгүй байх, шинээр ажлын чиг үүрэг, албан тушаалын орон тоо бий болгохгүй байх, ажлын байрны ачааллыг нягтруулах зэргээр цалин хөлсний зардлыг хэмнэх” гэж заажээ. Энэ нь чиг үүргийн судалгааг хийсний үндсэн дээр ажлын ачааллыг нягтруулж орон тоогоо зорилтот түвшин хүртэл нэгэнт бууруулсан байгууллагад сул орон тоонд нөхөн томилгоо хийхгүй байх нь тухайн байгууллагын хэвийн үйл ажиллагааг алдагдуулах, үндсэн чиг үүргээ хэрэгжүүлэх боломжгүй нөхцөл байдал үүсгэх эрсдэл байгааг анхаарч үзэхийг дүгнэлтээр санал болгожээ. Төсвийн ерөнхийлөн захирагч нар сул орон тооноос бусад цомхотголд орж буй албан хаагчдад Төрийн албаны тухай хуулийн 62.1.4-т заасны дагуу ажлаас чөлөөлөгдсөний 3 сарын цалинтай тэнцэх хэмжээний нэг удаагийн тэтгэмжийн зардал шаардагдахаар байгааг энэ хуулийн төслийн хэлцүүлгийн явцад гарц шийдэл олох хэрэгтэйг мөн дурдсан. Дээрх саналуудаас гадна төсөвт тодотгол хийх нөхцөл үүссэн тохиолдолд төрийн аудитын байгууллагаас аудитын үйл ажиллагааны үе шатны стандартын дагуу хянаж, дүгнэлт гаргахад цаг хугацааны хувьд хязгаарлагдмал байх тохиолдол байнга гарч байгааг анхааралдаа авч, дүгнэлт гарган Улсын Их Хуралд хүргүүлэх зохистой хугацааг Төсвийн тухай хуульд тусгаж өгөх шаардлагатай байгааг хэллээ. Байнгын хорооны эрхлэх асуудлын хүрээнд Улсын Их Хурлын гишүүн Ч.Номин, Ж.Золжаргал, Т.Мөнхсайхан нар асуулт асууж, ажлын хэсгээс хариулт, тайлбар, мэдээлэл авав. Дараа нь Байнгын хорооны гишүүд төсвийн тодотголтой холбогдуулан зарчмын зөрүүтэй санал гаргах шаардлагагүй хэмээн үзсэн тул холбогдох төслүүдийн хоёр дахь хэлэлцүүлгийг явуулсан талаарх санал, дүгнэлтээ Төсвийн байнгын хороонд хүргүүлэхээр боллоо. Нийслэлийн цахим шилжилтийн төслүүдийн талаарх мэдээллийг нийслэлийн Засаг даргын орлогч Т.Даваадалай танилцуулсан юм. Улаанбаатар хотод 2025 оны байдлаар цахим шилжилтийн нийт 8 төсөл арга хэмжээ хэрэгжиж байгаа аж. Улаанбаатар хотын теле камерын нэгдсэн төв байгуулах, авто замыг бүрэн камержуулах төсөл хөтөлбөрийн хүрээнд нийслэлийн хэмжээнд шинээр байгуулагдсан нэгдсэн төв болон 9 дүүрэгт теле камерын хяналтын дэд төвүүдийг байгуулж, өндөр хурдны интернэтээр холбожээ. Төвийн 6 дүүрэг нь 40 гегабайт, алсын 3 дүүрэг 100 мегабайтын урсгалаар холбогдсон. Төслийн гүйцэтгэл 97 хувьтай байгаа гэв. Нийслэл дэх автозамын 176 уулзварын 150 дээр төсөл хэрэгжсэнээс 145 нь хэвийн ажиллаж байгаа юм байна. Харин цахилгааны болон шилэн кабелийн гэмтлийн улмаас 5 уулзвар дээр ажил үргэлжилж байгаа гэв. Камержуулсан 150 уулзвар дээр замын хөдөлгөөний 10 төрлийн зөрчлийг илрүүлдэг талаар танилцууллаа. Хоёр дахь төсөл буюу нийтийн тээврийн цахим шилжилтийн талаар мэдээлэл хийлээ. Улаанбаатар хотын хэмжээнд нийтийн тээврийн салбарын томоохон цахим шилжилтийг хийж байгаа хэмээн тодотгоод нийтийн тээвэрт зөвхөн картаар зорчих бус, олон улсын болон дотоодын бүхий л банкны картаар зорчих боломжтой болгожээ. Мөн аппликэйшн ашиглаж төлбөр төлөхөөс гадна шаардлагатай мэдээллээ авах боломжийг бүрдүүлсэн гэв. Нийтийн тээврийн парк шинэчлэлтйг хүрээнд хүн тоологч камер, зорчигч, жолоочийн хяналтын камер, жолоочийн зөрчлийн хянах, дотор хяналтын камерууд, бодит цаг хугацаагаар тухайн автобуснуудыг хянах урд, арын хяналтын камер гэх зэрэг 10-12 хяналтын төхөөрөмжөөр тоногложээ. Үргэлжлүүлэн нийслэлийн Засаг даргын орлогч Т.Даваадалай Улаанбаатар дата центр төслийг танилцуулах үеэр төслүүдийн төсөвт өртөг, хугацаа, зардлын тооцоо гэх зэргийг тодруулах шаардлагын хүрээнд мэдээллийг хойшлууллаа. Үүгээр өнөөдрийн хуралдаан өндөрлөсөн юм хэмээн Улсын Их Хурлын Хэвлэл мэдээллийн газраас мэдээлэв.8 цаг 46 минутын өмнөМонгол Улсын 2024 оны төсвийн гүйцэтгэл, 2025 оны төсвийн тодотголын төслүүдийн хоёр дахь хэлэлцүүлгийг хийж, Байнгын хорооны тогтоолуудыг баталлаа8 цаг 51 минутын өмнөНийтээр тэмдэглэх баярын болон тэмдэглэлт өдрүүдийн тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хуулийн төслийг хэлэлцэхийг дэмжлээ8 цаг 59 минутын өмнө“Нээлттэй парламент” дадлагажих хөтөлбөрт хамрагдсан оюутнууд батламжаа гардан авлаа9 цаг 4 минутын өмнөНийгмийн даатгалын үндэсний зөвлөлийн гишүүнд нэр дэвшигчийн сонсгол боллоо9 цаг 8 минутын өмнөМонгол Улсын 2024 оны нэгдсэн төсвийн гүйцэтгэлийг хэлэлцэж, Байнгын хорооны тогтоолын төслийг батлав9 цаг 13 минутын өмнө“Сэлбэ хотын бүтээн байгуулалтад олон улсаас босгосон 500 сая ам.долларыг үр ашиггүй хадгалсан” гэдэг үндэслэлгүй” гэв9 цаг 18 минутын өмнөҮндэсний их баяр наадмын бэлтгэл 80 хувьтай үргэлжилж байна9 цаг 22 минутын өмнөҮндэсний их баяр наадмын худалдаа, үйлчилгээний зөвшөөрлийн хүсэлтийг цахимаар авч эхэллээ9 цаг 25 минутын өмнө100 айлын уулзвараас Дарь-Эхийн уулзвар хүртэлх авто замыг хааж, шинэчилнэ9 цаг 28 минутын өмнө“Мишээл Экспо” орчмын явган хүний замын засвар, шинэчлэлийн ажлыг Үндэсний их баяр наадмаас өмнө дуусгана9 цаг 30 минутын өмнөХ.Цогцэцэг: Багахангай дүүргийн нэгдүгээр хороонд үерийн байгууламж, цэцэрлэг хэрэгтэй6 сар 30. 22:35“Эхлэл брэнд” ХХК-д 3150 ам.метр газрыг үйлчилгээтэй орон сууц зориулалтаар эзэмшүүлэх гэрчилгээг гардууллаа6 сар 30. 22:32Нархан хотхоноос “Home Plaza” хүртэл 430 метр нийтийн эзэмшлийн зам талбайг чөлөөлж, явган хүний замыг өргөтгөн, стандартад нийцүүлнэ6 сар 30. 22:30Дүнжингарав худалдааны төвийн авто замын урд эгнээг хааж, шинэчилнэ6 сар 30. 22:27Монгол Улсын 2024 оны нэгдсэн төсвийн гүйцэтгэл болон төсвийн тодотголын төслийн хоёр дахь хэлэлцүүлгийг хийлээ6 сар 30. 22:24Монгол Улсын 2024 оны төсвийн гүйцэтгэл, 2025 оны төсвийн тодотголын төслүүдийн хоёр дахь хэлэлцүүлгийг хийв6 сар 30. 22:20Төсвийн тодотголын төслийн хоёр дахь хэлэлцүүлгийг хийж, Харьяатын тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хуулийн төслийг хэлэлцэхийг дэмжлээ6 сар 30. 22:16Олон улсын парламентын өдөр өнөөдөр тохиож байна6 сар 30. 22:08Захиргааны хэм хэмжээний актаар хүний эрх, эрх чөлөөг хязгаарласан аливаа зохицуулалт тусгахгүй байхаар хуульчилжээ6 сар 30. 22:04Д.Амарбаясгалан: УИХ 2025 онд жендэрийн зөрүүтэй байдлын индексээр 20 байраар ахилаа6 сар 30. 22:01У.Хүрэлсүх: Манай охид дэлхийн дэд аварга болж гайхамшиг бүтээлээ6 сар 29. 21:53Нийслэлийн өдөр, даншиг наадмын үеэр 600 гаруй цагдаагийн алба хаагч ажиллаж байна6 сар 29. 21:38Нийслэлийн өдөр, даншиг наадмын үндэсний сурын харвааны эрхий мэргэнүүд тодорлоо6 сар 29. 21:36Сэлэнгэ аймгийн Сүхбаатар сумын Ц.Ганбаярын хээр даага түрүү магнай боллоо6 сар 29. 21:28Нийслэлийн өдөр, даншиг наадам хоёр дахь өдрөө их насны морьдын уралдаанаар үргэлжилж байна6 сар 29. 21:25“Хүрээ цам-Даншиг наадам 2025” шашин, соёлын наадмаар Очирваань бурхныг тахих ёслол боллоо6 сар 29. 21:23Төсвийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслүүдийн нэг дэх хэлэлцүүлгийг хийлээ6 сар 29. 21:20Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх “Хасын хүлэгүүд” багийнхныг хүлээн авч уулзлаа6 сар 27. 22:14
Эхлэл  Редакцын бодлого  Холбоо барих
ANALIZ.MN © 2025 он. Зохиогчийн эрх хуулиар хамгаалагдсан.