Сэтгэцийн эрүүл мэнд дэлхий нийтийн тулгамдсан асуудал болжээ. ДЭМБ-ын тайлан мэдээнд дэлхийд 450 сая хүн сэтгэцийн эмгэгтэй хүн байна гэсэн бол 2019 оны тайлан мэдээнд дэлхийд нийт 970 сая хүн сэтгэцийн эмгэгтэй буюу найман хүн тутмын нэг нь сэтгэцийн эмгэгтэй болж өссөн байна. Тухайлбал, 280 сая хүн сэтгэл гутрах эмгэгтэй, 301 сая хүн сэтгэцийн эмгэгтэй буюу энэ нь сэтгэцийн эмгэгийн дийлэнх хувийг эзэлж байгаа юм.
Монголд эрэгтэйчүүдийн амиа хорлолтын тохиолдол эмэгтэйчүүдээс 6 дахин илүү байна
Сэтгэл зүйн эрүүл мэнд биеийн эрүүл мэндэд хүртэл нөлөөлдөг байна. Жишээ нь, стресс түгшүүртэй удаан явах нь зүрх судасны өвчин, чихрийн шижин, ой тогтоолтын асуудал гээд олон эрсдэл үүсгэж болдог байна. Сэтгэл зүй хувьд цочролд орж, мухардаж явсны эцэст амиа хорлох сонголт хийдэг байна. Эрэгтэйчүүдийн амиа хорлолт эмэгтэйчүүдийнхээс их байдаг. Үүний шалтгаан нь эрэгтэйчүүдийн дунд архины хэрэглээ өндөр, амьдралын буруу хэв маяг, мөн эмэгтэйчүүдтэй харьцуулахад асуудлаа нээлттэй ярьж чаддаггүй зэрэг байдал нөлөөлдөг гэж судлаачид дүгнэжээ.
СЭМҮТ-ийн эрдэм шинжилгээ хариуцсан мэргэжилтэн Б.Нацагсүрэн: Амиа хорлолт бол Монголын төдийгүй дэлхий нийтийн тулгамдсан асуудал болсон. Дэлхий дахинд 4 секунд тутамд нэг хүн амиа хорлож нас бардаг гэсэн тоон мэдээлэл байдаг. Сүүлд 2022 оны статистик тайланд 546 хүн амиа хорлож нас барсан гэж бүртгэгдсэн. Манай улсын 15-29 насныхны осол гэмтэл, гаднын шалтгаант нас баралтын дөрөвдүгээр байрт амиа хорлолт ордог. Энэ бол маш өндөр үзүүлэлт. Амиа хорлож нас барсан тохиолдол Монгол Улс 100.000 хүнд 14.7 гэсэн тоо бий. Энэ нь дэлхий дахинаас дөрөв дахин өндөр үзүүлэлт. Бүсийн орнуудынхаа дунд манай улс амиа хорлолтоор дөрөвдүгээр байрт ордог. Сүүлийн 10 жилээр авч үзэхэд манай улсын эрэгтэйчүүд эмэгтэйчүүдээс 6 дахин илүү амиа хорлодог гэсэн тайлан мэдээ бий. Амиа хорлож нас барж буй хүмүүсийг дийлэнхийг нь сэтгэцийн эмгэгтэй байсан гэж үздэг. Гэтэл яг сэтгэцийн эмгэгийн улмаас амиа хорлож нас барсан тохиолдол маш бага байдаг. Ерөнхийдөө сэтгэл санааны гэнэтийн цочролын улмаас болж амиа хорлох шийдвэр гаргадаг. Мөн хэвлэл мэдээллээр амиа хорлолтын талаар хэтэрхий дэлгэрэнгүй мэдээлэх нь амиа хорлох талаар бодож байсан хүнд үйлдэл хийх сэдэл өгч байдаг. Хэвлэл мэдээллээр хүний амиа хорлож нас барсан талаар мэдээлэх гэж байгаа бол яаж амиа хорлосон аргыг нь нарийвчлан мэдээлэхгүй байхыг ДЭМБ-аас болон бусад холбогдох байгууллагуудаас зөвлөдөг. 2013 онд дэлхий дахинд хийсэн эрүүл мэндийн судалгаагаар 4 сурагч тутмын нэг нь сүүлийн 12 сарын хугацаанд амиа хорлох тухай бодож байсан нь батлагдаж байдаг. Гэвч харамсалтай нь үүнээс 20 дахин их хүүхэд амиа хорлох оролдлого хийж байсан. Манай монголчуудын хувьд амиа хорлох тухай бодож, ярьж буй хүмүүсийг буруугаар ойлгож, ад шоо үзэх хандлагатай байдаг. Тийм ч учраас хүмүүс мэдрэмжээ илэрхийлэхээс санаа зовж, хэн нэгэнд асуудлаа ярьдаггүй. Гэтэл амиа хорлох бодол тээж байгаа, сэтгэл гутралтай, асуудалтай байгаа нэгнээ зүгээр л сонсож өгснөөр тэр хүн өөрөө өөрийнхөө амийг аврах процесст нь тусалж байдаг. Бид бүгд эргэн тойрныхоо хүн, хэн нэгний тулгамдсан асуудал болон хэцүү байгаа байдлыг нь сонсож өгснөөр тэр хүнийг амиа хорлохоос сэргийлэх маш том ажлыг хийж байдаг шүү. Танд хэн нэгэн хүн ирээд өөрт тулгамдаж буй асуудлаа яривал ад шоо үзэж, ялгаварлан гадуурхах бус зүгээр л сонсоод, тэврээд өгөөрэй.
Монголд 1800-2000 дугаарын утсаар 24 цагийн сэтгэл зүйн зөвлөгөө өгдөг. Хэрэв та сэтгэл зүйн хямралд ороод яахаа мэдэхгүй байгаа бол дээрх утас руу холбогдож болно.
Монгол 10 хүн тутмын нэг нь сэтгэцийн эмгэгийн сэжигтэй
Сэтгэцийн эрүүл мэндийн үзлэгээр насанд хүрэгчид болон өсвөр үеийнхний 10 хүн тутмын нэгт нь сэтгэцийн эмгэгийн сэжигтэй гэх хариу гарчээ. Монгол хүнд зонхилон тохиолдох сэтгэцийн эмгэгт сэтгэл түгшилт, сэтгэл гутрал, тайлбарлаж боломгүй биеийн шаналгаа, нойрны эмгэгүүд, архаг ядаргаа зэрэг эмгэгүүд ордог. Эдгээр эмгэгүүд ихэвчлэн стрессийн шалтгаантай үүсдэг байна.
СЭМҮТ-ийн Сэтгэцийн эмч Л.Эрдэнэсувд: Монгол Улс 2022 оны тавдугаар сарын 1-нээс улс орон даяар эрт илрүүлгийн үзлэг хийж эхэлсэн. Энэ жилийн хувьд эрт илрүүлгийн шинжилгээнд сэтгэцийн эрүүл мэндийн үзлэгийг шинээр нэмж оруулсан. Сэтгэцийн эрүүл мэндийн үзлэгийг хүүхэд өсвөр үеийнхэн болон насанд хүрэгчид гэсэн хоёр ангилалд хувааж, асуумжийн аргаар авч байгаа. Насанд хүрэгчдийн дунд 9.8 хувь буюу 10 хүн тутмын нэг нь сэтгэцийн эмгэгийн сэжигтэй гарсан. Үнэхээр сэтгэцийн эмгэгтэй эсэхийг эцсийн байдлаар нарийн мэргэжлийн эмч үзэж байж тодорхойлно. Түүн дотор зонхилон тохиолдох сэтгэцийн эмгэгт сэтгэл түгшилт, сэтгэл гутрал, тайлбарлаж боломгүй биеийн шаналгаа, нойрны эмгэгүүд, архаг ядаргаа зэрэг эмгэгүүд зонхилж илэрсэн. Эдгээр эмгэгүүд ихэвчлэн стрессийн шалтгаантай үүсдэг. Хүн амын дунд сэтгэл түгшилт 10 хувь орчим, сэтгэл гутрал 10 хувь, тайлбарлаж боломгүй биеийн зовуурь нэлээд өндөр хувьтай гарсан. Хүйсийн хувьд авч үзвэл эмэгтэйчүүд эрэгтэйчүүдээс 2 дахин илүү тохиолдсон байсан. Ялангуяа бэлэвсэн эсвэл огт гэрлэж байгаагүй эмэгтэйчүүдийн дунд арай илүү өндөр хувьтай гарсан. Мөн боловсролын түвшин болон эдийн засаг, гэр бүлийн ялгаатай байдлууд ажиглагдсан. Хүүхэд өсвөр үеийн дунд мөн адил 10 хүүхэд тутмын нэг нь сэтгэцийн эмгэгийн сэжигтэй гэж гарсан. Үүн дотроо сэтгэл хөдлөл, зан үйл, анхаарал дутмагшил, хэт хөдөлгөөнтөх зэрэг эмгэгүүд өндөр хувьтай гарсан. Хүйсээр нь ангилж үзвэл эрэгтэй хүүхдүүд анхаарал дутмагшил, хэт хөдөлгөөнтөх эмгэг арай өндөр хувьтай гарсан бол охидын дунд сэтгэл хөдлөлийн өөрчлөлтүүд өндөр хувьтай гарсан.
Монголд 10 хүн тутмын нэг нь сэтгэцийн эмгэгийн сэжигтэй, гурван хүүхэд тутмын нэг нь сэтгэцийн тулгамдсан асуудалтай гэх судалгааны дүнг харж болохоор байна. Сэтгэцийн эрүүл мэнд хэн нэгний сэтгэл хөдлөл, сэтгэл зүй, нийгмийн сайн сайхан байдлыг тодорхойлдог аж. Харамсалтай нь монголчууд бидний сэтгэцийн эрүүл мэнд сэхээнд байна. Битүү түгжрээ, утаанаас эхлээд асар их стресс дунд амьдардаг бид сэтгэцийн хувьд эрүүл байвал харин ч хачин болов уу.
Эх сурвалж: Төрбаяжих АМАРЖАРГАЛ itoim.mn
Facebook
Twitter
Youtube
Ноорог.мн сайтад хойшлуулшгүй ажиллагаа явуулж, шөнөжин мэдүүлэг авчээ
УИХ-ын гишүүн Д.Цогтбаатар яллагдсан тогтоолоо гардан авчээ
Угаартаж нас барсан иргэдийн ар гэрт нэг тэрбум төгрөгийн нөхөн олговор өгөхийг шаардлаа
Монголбанк: Бодлогын хүүг 2 хувиар нэмж, хэрэглээний зээлийн дээд хязгаарыг шинэчлэн тогтоов
Сайн хүүд эцэг, сайн ажилд эзэн олон
Гашуунсухайт-Ганмодны төмөр замын хил холболтыг хийхэд Монгол Улс ямар үүрэг хүлээх вэ
Ж.Батзандан: Стратегийн болон үүсмэл ордыг хууль бусаар авсан бол хэлцэл хийхгүй, лицензийг цуцална
Хувийн зардлаараа төрд үйлчлэгчид
Сэтгэгдэл бичих