Цэц: Г.Занданшатар Ерөнхий сайд хэвээр үлдэж, Х.Булгантуяа УИХ-ын дэд даргаас огцрох уу

        Үндсэн хуулийн Цэцийн их суудлын хуралдаан өнөөдөр (2025.10.22) 09:30 цагт эхэлнэ. УИХ-ын дарга өөрийн хүсэлтээр чөлөөлөгдсөн, Ерөнхий сайдыг УИХ огцруулсан энэ үед Цэц “Онц байдал” зарлаж, дунд суудлын хуралдааныг алгасаж их суудлын хуралдаанаа зарласан юм. УИХ-ын дарга, Ерөнхий сайд бол ҮАБЗ-ийн гишүүд. Тэд де-юре чөлөөлөгдсөн, огцорсон. Харин одоо ҮАБЗ-д де-юре байгаа цор ганц хүн бол Монгол Улсын Ерөнхийлөгч юм. Тиймээс Үндсэн хуулийн Цэц “Монгол Улсын Ерөнхий сайдыг огцруулсан үйл ажиллагаа Монгол Улсын Үндсэн хуульд нийцсэн эсэх уг маргаан нь онц хүндрэлтэй, яаралтай шийдвэрлэх асуудал тул Үндсэн хуулийн Цэцийн их суудлын хуралдаанд хэлэлцүүлэх бэлтгэл ажиллагааг нэн даруй гүйцэтгэж дуусгалаа” гэж мэдэгдсэн. 

Ерөнхий сайд Г.Занданшатар өнгөрсөн пүрэв гарагт (2025.10.16) Үндсэн хуулийн Цэцэд хүсэлт хүргүүлсэн. Учир нь ТББХ-ноос “Ерөнхий сайдыг огцруулахыг дэмжье” хэмээн санал хурааж, олонхи нь “Дэмжихгүй” гэдэг санал өгсөн. Гэвч УИХ-ын чуулганы нэгдсэн хуралдааныг даргалсан Х.Булгантуяа “Дэмжихгүй” гэсэн саналыг “Дэмжье” гэдгээр санал хураана” гэж мэдэгдсэн нь маргаан дагуулж, эсэргүүцсэн гишүүд чуулганы танхимд орж ирээгүй. Засгийн газрын элч болж, Цэцийг зорьсон ЗГХЭГ-ын дарга С.Бямбацогт, Сангийн сайд Б.Жавхлан нар УИХ-ын дэд дарга Х.Булгантуяа Үндсэн хууль зөрчиж буй талаар сэтгүүлчдэд мэдээлсэн юм. Цэц ч тэр дор нь маргаан үүсгэсэн. Харин тэр үед Х.Булгантуяа УИХ-ын даргын суудлыг эзэгнэж, Г.Занданшатарын фракцийнхны эсрэг суртал ухуулга явуулж, “Ж.Эрдэнэбат, У.Хүрэлсүх, Л.Оюун-Эрдэнэ нарыг ч энэ жишгээр огцруулж байсан” хэмээн ярьж байв. Гэвч Ж.Эрдэнэбатыг 2019 оны Үндсэн хуульд нэмэлт өөрчлөлтөөс өмнө огцруулж байсан. У.Хүрэлсүх Ерөнхий сайдаас огцрох хүсэлтээ өөрөө гаргасан. Л.Оюун-Эрдэнэ өөрт нь итгэл үзүүлэх тухай Засгийн газрын тогтоолыг УИХ-д хүргүүлж байлаа. Тэгэхээр энэ нь Г.Занданшатарыг Ерөнхий сайдаас огцруулах эсэхийг хэлэлцэхээс огт өөр гурван кэйс юм. Хашир туршлагатай хуульчид ч өнгөрсөн долоо хоногт энэ тухай тайлбарласан. УИХ-ын дэд дарга Х.Булгантуяагийн хувь заяа одоо Цэцийн гарт бий. Үндсэн хуулийн Цэц түүнийг өнөөдөр “Үндсэн хууль зөрчсөн” гэж дүгнэвэл УИХ-ын дэд даргаас огцорч, УИХ-ын гишүүнээс эгүүлэн татаж болзошгүй нөхцөл байдал үүснэ. Х.Булгантуяагийн тухайд, зөвхөн “Үндсэн хууль зөрчсөн” гэж буруутгагдахаас гадна “Төрийн эрхийг хууль бусаар авахыг завдсан уу” гэх улстөрчид, хуульчид, олон нийтийн нэхэл хатуутай асуулттай тулгарч буй. Гэвч үүнийг тагнуулын байгууллага шалгаж тогтоох учиртай. Тэрбээр Г.Занданшатарыг Ерөнхий сайдаас огцорсны дараа түүнтэй гар барьж “Уучлаарай, ёстой муухай юм боллоо” гэсэн нь олон нийтийн өмнө болсон үйл явдал. Тэр ч атугай “Ёстой муухай сценарит орчихлоо” гэсэн” гэж хэвлэлийнхэн мэдээлж байгаа. Хэрэв Х.Булгантуяа ингэж хэлсэн нь үнэн бол өөрийгөө олны өмнө ёстой муухай илчилжээ.    

Г.Занданшатарыг Ерөнхий сайдаас огцруулсан УИХ-ын 95 дугаар тогтоолд Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх бүхэлд нь хориг тавьсан. УИХ Ерөнхийлөгчийн хоригийг энэ долоо хоногт хэлэлцэхгүй бололтой. Учир нь байнгын хороо, чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар хэлэлцэх асуудлын дараалалд алга. Харин Үндсэн хуулийн Цэц УИХ-ын 95 дугаар тогтоолыг “Үндсэн хууль зөрчсөн” гэж дүгнэх магадлал тун өндөр байгаа юм. ТББХ-оор Ерөнхий сайдыг огцруулах тов анх зарласнаас эхлээд чуулганы нэгдсэн хуралдаанаар дээрх тогтоолыг батлах хүртэл хууль зөрчсөн гэдгийг улстөрчид, хуульчид, ажиглагчид хэлж байна. Тэгэхээр Г.Занданшатар Ерөнхий сайд хэвээр үлдэнэ. Учир нь Үндсэн хуулийн 67 дугаар зүйлд “Үндсэн хуулийн Цэцийн шийдвэр гармагцаа хүчин төгөлдөр болно” гэж заасан. Үндсэн хуулийн 66.4-т “Хууль, зарлиг, УИХ, Ерөнхийлөгчийн бусад шийдвэр, түүнчлэн Засгийн газрын шийдвэр, Монгол Улсын олон улсын гэрээ нь Үндсэн хуульд нийцээгүй” гэж Үндсэн хуулийн Цэц шийдвэр гаргавал зохих хууль, зарлиг, батламж, шийдвэр хүчингүй болно” хэмээн тодорхой тусгасан.

С.Тулга