Facebook
Twitter
Youtube
Манай улсын эдийн засаг энэ онд ямар байх төлөвтэй байгаа талаар болон Засгийн газраас саяхан гаргасан шинэ бондтой холбоотой асуудлаар Сангийн дэд сайд С.Мөнгөнчимэгтэй ярилцлаа.
-Засгийн газар таван жилийн хугацаатай, 8.65%-ийн хүүтэй 650 сая ам.долларын бонд гаргаад байна. 138 хөрөнгө оруулагчаас дөрвөн тэрбум ам.долларын захиалга ирсэн гэсэн. Өмнөх бондуудыг санхүүжүүлэхээр гаргасан шинэ бонд цагаа олсон шийдвэр байсан уу?
-Орос-Украины хурцадмал байдал 2022 оны хоёрдугаар сард эхэлснээс хойш манай улстай ижил зээлжих зэрэглэлтэй улс орнуудын хувьд олон улсын хөрөнгийн зах зээлд гарах боломж хумигдаж байсан. Энэ үед зөвхөн Турк улс л олон улсын зах зээлд 8.975 хувийн хүүтэй бондыг амжилттай гаргаж чадсан байдаг. Блүүмберг платформд Монгол Улсын эдийн засаг, валютын нөөцийн огцом бууралт, төлбөрийн тэнцлийн алдагдлын талаар мэдээлэл цацагдсанаас шалтгаалан үнэт цаас гаргах боломжгүй нөхцөл байдал үүссэн.
Харин Засгийн газраас олон улсын хөрөнгө оруулагчидтай тогтмол мэдээлэл солилцож байсан. Мөн эдийн засгийн үзүүлэлтүүд 2022 оны гүйцэтгэлээр сайжирсан зэрэг эерэг үзүүлэлтүүдээс шалтгаалж энэ оны нэгдүгээр сард олон улсын зах зээлд гарах боломж нээгдсэн. Ингэснээр “Сенчири 2” бондыг гаргах таатай нөхцөл байдлыг хүлээсний үр дүнд цонх үеийг ашиглаж 650 сая ам.долларын бондыг амжилттай босгож чадлаа.
Хөрөнгө оруулагчдаас дөрвөн тэрбум ам.долларын санал ирсэн нь бидний зорилгоос давсан. Ес дахин их санал ирж байгаа нь хөрөнгө оруулагчдын дунд Монгол Улсын нэр хүнд тодорхой хэмжээнд өндөр байна гэж харж байгаа. Иймд энэхүү шийдвэр нь цагаа олсон шийдвэр байсан.
Өрийн зохицуулалт хийх үйл ажиллагаанд хагас жилийн хугацаанд анхаарал хандуулан ажиллаж шинэ он дөнгөж гарч байхад бонд гаргасан нь цаг хугацааны хувьд ч их зөв байлаа. Зээлжих зэрэглэл адил улс орнуудтай харьцуулахад манай улс бага хүүтэй бонд гаргасан.
"Ирэх онд Гэрэгэ, Хуралдай бондын 150-250 сая ам.долларын төлбөрийг төлнө"
-Монгол Улсын Засгийн газрын бондын үнэ, өгөөжийн талаар мэдээлэл өгөхгүй юу?
-Олон улсын Блүүмберг мэдээний платформд Монгол Улсын Засгийн газраас гаргасан бондуудын хоёрдогч зах зээлийн мэдээлэл тухай бүр шинэчлэгддэг. 2023 оны хоёрдугаар сарын 9-ний өдрийн байдлаар Гэрэгэ, Хуралдай, Номад, Century бондуудын өгөөж 6.9-8 хувьтай байна.
Шинэ гаргасан бонд бол цэвэр өрийн зохицуулалт юм. Манай улс анх 2012 онд төсөл, хөтөлбөр хэрэгжүүлэхээр “Чингис” бондын 1.5 тэрбум долларыг, төсвийн алдагдал санхүүжүүлэхээр 2015 онд “Дим Сам” бондын нэг тэрбум юань, 2016 онд “Мазаалай” бондын 500 сая долларыг гаргаж байсан бол 2017 оноос эхлэн зөвхөн өрийн зохицуулалтын арга хэмжээ авах зорилгоор бонд гаргаж байна.
Өөрөөр хэлбэл “Сенчири 2” бондыг гаргаж Гэрэгэ болон Хуралдай бондыг дахин санхүүжүүлэх арга хэмжээ аваагүй бол төсвийн хөрөнгө болон гадаад валютын албан нөөцөөс шууд төлөх тохиолдолд төсөвт дарамт учруулж, валютын нөөцийг огцом бууруулснаар ханшийн сулрал маш их хэмжээнд хүрэх томоохон эрсдэлтэй тулгарах байлаа. Магадгүй олон улсын байгууллагуудтай хөтөлбөр хэрэгжүүлэх хэмжээнд хүрч болзошгүй байсан.
Засгийн газрын өрийг дахин санхүүжүүлэхээс гадна жил бүр төсвийн хөрөнгөөс тодорхой хэмжээгээр, валютын нөөц, төлбөрийн тэнцэл, төсвийн алдагдалд ихээхэн хэмжээгээр нөлөөлөхгүй байхаар төлж барагдуулж байна. Тухайлбал, 2021 онд Мазаалай бондын 132.8 сая ам.долларын үлдэгдэл төлбөрийг, 2022 онд Чингис бондын 136.8 сая ам.долларын үлдэгдэл төлбөрийг тус тус төлж барагдуулаад байна. Ирэх 2023-2024 онд Гэрэгэ бонд болон Хуралдай бондын 150-250 сая ам.долларын төлбөрийг тухай бүр төлж барагдуулахаар төлөвлөж байна.
-2022 оны арванхоёрдугаар сард өрийн зохицуулалт хийх гэтэл амжилтгүй болсон гэж байсан. Энэ юунаас шалтгаалсан бэ?
-Дэлхий даяар инфляцын түвшин түүхэн дээд хэмжээнд хүрч, АНУ-ын бодлогын хүү өсөж 4.25-4.5 хувьд хүрсэн, БНХАУ-ын “Тэг Ковид”-ын бодлого болон Орос Украины хурцадмал нөхцөл байдал нь олон улсын санхүүгийн зах зээлд хүчтэй цохилт өгч, манай улстай ижил “B” зээлжих зэрэглэлтэй орнууд олон улсын хөрөнгийн зах зээлээс эх үүсвэр татах боломж огцом хумигдаж байсан.
Үүнтэй зэрэгцэн өнгөрсөн оны есдүгээр сард олон улсад манай Улсын эдийн засаг, валютын нөөцийн огцом бууралт, төлбөрийн тэнцлийн алдагдлын талаар мэдээлэл цацагдсанаас шалтгаалан Монгол Улсын Засгийн газрын бондын өгөөж 5-8 дахин нэмэгдэж 40 хувьд хүрч, бидний хувьд 2022 оны арванхоёрдугаар сард өрийн зохицуулалтын арга хэмжээг авч хэрэгжүүлэх ямар ч боломжгүй нөхцөл байдалтай тулгарсан.
-2023 онд манай улсын эдийн засаг ямар байх вэ, урд хөрш хилээ нээсэн ч гэсэн дайнаас улбаатай эрсдэлийг та бүхэн хэрхэн тооцож харж байгаа вэ?
-Өнгөрсөн оны төсвийн гүйцэтгэл, эдийн засгийн макро үзүүлэлтүүдийг харахад эерэг хандлага гарч байгаа юм болов уу гэж харж байна. Эдийн засгийн өсөлтийг 2.6 хувь гэж тооцоолж байсан бол гүйцэтгэлээрээ 4.5 хувьтай гарсан. Төсвийн тэнцэл дотоодын нийт бүтээгдэхүүний 5.1 хувьтай тэнцэхээр төсөв батлагдсан бол гүйцэтгэлээрээ ДНБ-ий 2.1 хувьтай тэнцэх хэмжээнд гарч байгаа.
Өөрөөр хэлбэл төсвийн алдагдал 1.4 их наяд төгрөгөөр буурсан гүйцэтгэлтэй гарсан. Мөн нийт экспорт 12.5 тэрбум ам.долларт хүрч, биет хэмжээний хувьд нүүрсийг 18 сая тонныг экспортолно гэж тооцоолж байсан бол оны эцсээр сүүлийн 2 улиралд экспорт сэргэж 31.7 сая тонн нүүрсийг гаргаж чадсан байна.
Энэ уул уурхайн экспортын сэргэлт 2023 онд үргэлжлэх төлөвтэй гэж харж байна. Нөгөө талаас БНХАУ-ын Засгийн газраас "Тэг Ковид" стратегийг сулруулж, хил боомт, эдийн засгаа нээсэн нь зөвхөн манай орон гэлтгүй Зүүн Ази дахинд эергээр нөлөөлөхөөр байна.
ОХУ, Украины асуудалтай холбогдуулан ОХУ нүүрсний хоригт орж, улмаар БНХАУ-д нийлүүлэх нүүрсний экспорт 2022 онд эрс нэмэгдсэн нь нүүрсний зах зээлд эрсдэлт байдлыг бий болгож байгаа.
Гэвч Засгийн газраас Шинэ сэргэлтийн бодлогын хүрээнд авч хэрэгжүүлж буй дэд бүтцийн томоохон төслүүд, боомтын сэргэлтийн нөлөөгөөр 2023 онд голлох түүхий эдийн бүтээгдэхүүнүүдийн экспорт нэмэгдэж, 2023 оны төсөвт тооцсончлон таван хувиар эдийн засгийн өсөлт үзүүлэх хүлээлттэй байна.
2023 оны нэгдүгээр сард танилцуулсан тайландаа дэлхийн банк манай улсын 2023 оны эдийн засгийн төлөвийг 5.3 хувиар өсөх таамаглалыг гаргасан байна.
"Төсвийн хумих бодлогыг хэрэгжүүлж байна"
-Зарим шинжээчийн хэлж байгаагаар төсвийн алдагдалтай ийм үед 2023 онд эдийн засаг өсөхгүй гэсэн. Та үүнтэй санал нийлэх үү, нийлэхгүй бол яагаад?
-2022 онд бүх шатны төрийн байгууллагуудад Төрийн хэмнэлтийн хуулийг хэрэгжүүлж, зайлшгүй шаардлагатай л хөрөнгө оруулалтыг санхүүжүүлж төсвийн хумих бодлогыг хэрэгжүүлснээр цар тахлын нөлөөгөөр 2020 онд 12 хувьд хүрээд байсан төсвийн алдагдлыг өнгөрсөн онд 2.1 хувь хүртэл бууруулж чадсан.
Энэ нь эдийн засагт гол эрсдэл болоод байсан импортыг хязгаарлах, төлбөрийн тэнцлийн дарамтыг бууруулахад эергээр нөлөөлсөн. Нөгөө талаас Засгийн газраас Шинэ сэргэлтийн бодлогоор экспортыг нэмэгдүүлэх, хөгжлийг хязгаарлагч хүчин зүйлсийг шийдвэрлэх төслүүдийг Төр хувийн хэвшлийн түншлэлээр санхүүжүүлж байгаа нь эдийн засгийн өсөлтөд дунд, урт хугацаандаа тогтвортой өсөх боломжийг бүрдүүлэх юм.
-Манай улсын валютын нөөц $3.4 тэрбум болж, ОУВС-гийн хөтөлбөрт орох, дефолт зарлах том эрсдэлээс зайлсхийж чадсан гэдгийг Засгийн газраас онцолж буй. Монгол Улсын валютын зах зээл тогтворжсон уу?
-Манай улсын валютын нөөц 2022 оны жилийн эцсээр 3.4 тэрбум ам.долларын гүйцэтгэлтэй гарсан. Энэ нь импортын 4.3 сарын хэрэгцээг хангаж чадах үзүүлэлт юм. Өнгөрсөн оны наймдугаар сард хамгийн доод хэмжээнд буюу 2.6 тэрбум доллар хүртэл буурч, импортын 3.3 сарын хэрэгцээг хангахаар байсан. Харин энэхүү валютын нөөцийн бууралтын эсрэг шуурхай арга хэмжээ авч чадсанаар өнөөгийн түвшинд хүрсэн.
Нөгөө талдаа өрийн зохицуулалтын арга хэмжээг авч хэрэгжүүлснээр 2023 оны тавдугаар сард гадаад валютын нөөцөөс шууд хасагдах байсан 517.2 сая ам.долларыг хадгалж үлдсэнээр валютын нөөц тогтворжиж байна.
Хэрэв энэхүү бондын төлбөрийг нэг дор бүгдийг төсвөөс төлсөн тохиолдолд валютын нөөцийг бууруулж, цаашдаа төгрөгийн ханшийг тогтвортой барих бодлогын орон зайг багасгах үр дагавартай эрсдэлтэй байх байсан.
-2023-2026 онд нийт 13.3 тэрбум ам.долларын гадаад өр хүлээгдэж байгаа. Үүнээс энэ онд хэд нь төлөгдөх вэ?
-Монгол Улсын нийт гадаад өрийн хувьд 2023-2026 онд 13.3 тэрбум доллартой тэнцэх хэмжээний эргэн төлөлтийг хийхээс энэ онд 6.1 тэрбум долларыг төлөхөөр хүлээгдэж байгаа. Үүнээс томоохон төлбөрүүдийг дурдвал Засгийн газрын гаргасан Гэрэгэ бондын 517.2 сая ам.доллар, Монгол банкны БНХАУ-ын Ардын банктай хийсэн своп хоёр тэрбум доллар, Хөгжлийн банкны Евро бондын 500 сая доллар, мөн Самурай бондын 30 тэрбум иен зэрэг эргэн төлөлтүүд багтаж байна.
Эдгээрээс Засгийн Газар хариуцан төлөх нь Гэрэгэ, Самурай бонд. Гэрэгэ бондын хувьд 517.2 сая ам.долларыг дахин санхүүжилт хийсэн. Засгийн газрын баталгаатай Хөгжлийн банкны гаргасан 30 тэрбум иений Самурай бондын төлөлтийг тус банкны зээлийн эргэн төлөлтөөр барагдуулахаар ажиллаж байгаа.
Энэ оны нэгдүгээр сарын 31-ны байдлаар Хөгжлийн Банкны зээлийн эргэн төлөлтийн хэмжээ нэг их наяд 91 тэрбум төгрөгт хүрсэн байна. Энэ мөнгийг Монголбанканд тусгай данс нээж иенээр байршуулснаар 30 тэрбум иений төлбөрийг бүрэн барагдуулах боломжтой болсон байгаа.
Эх сурвалж:ikon.mn
Ерөнхийлөгчийн найз Х.Хэрлэн УБТЗ-д “сэлэм эргүүлж” байна гэв үү
Б.Серик:Найзууд хоорондоо муудалцсан нь үнэн, гэхдээ би найзыгаа цагдаад өгөөгүй
3-р сарын 30-нд дэлхийн өнцөг булан бүрт Монголоор амьсгална
Г.Занданшатар: Хаврын чуулган авлигын эсрэг чуулган байх болно
Өвгөдөөс уламжилсан Монгол ухаанаа өвлүүлэгч
Я.Содбаатар: Шинэ Хархорум дараагийн 100 жилийн хөгжлийн шийдэл байх боломжтой
О.Номинчимэг: Зөвлөлдөх санал асуулгын аргачлалыг олон улс орон хэрэгжүүлж байна
Ж.Ганбат: Хятадын 55 компани биржээр нүүрс худалдан авах санал ирүүлсэн.gif)
Сэтгэгдэл бичих